Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

rationes alicujus rei Sl

  • 1 traho

    trāxī, tractum, ere
    1)
    а) тащить, тянуть ( plaustra per montes V); таскать, влечь ( aliquem crinibus V)
    per me ista pedibus trahantur погов. C — по мне, пропади оно пропадом
    б) волочить ( Hectorem circum Pergăma O); вести за собой ( exercitum L); с трудом передвигать ( genua aegra V); вытаскивать ( ex puteis aquam C); увлекать, мчать (limum arenamque Sl; trahi studio laudis C)
    2)
    а) притягивать ( magnes ferrum trahit Sol); привлекать, вовлекать, склонять ( in suam sententiam L)
    trahit sua quemque voluptas V — каждого влечёт своё удовольствие, т. е. у всякого свой вкус
    б) втягивать, завлекать ( Teucros in proelia V)
    ne pars sincēra trahatur O — чтобы и здоровая часть не оказалась вовлечённой, т. е. поражённой
    3) отнимать ( partem doloris L); утаскивать, уносить ( praedas L); грабить
    4) вытаскивать, вынимать, извлекать (ferrum a, de и e vulnere или corpore O)
    t. vultum Oхмуриться
    6) вытягивать, удлинять ( digitos pedum O)
    7) тянуть в разные стороны, раздирать ( factionibus trahi T)
    8) расточать, растрачивать (pecuniam omnibus modis Sl)
    9) распределять, делить ( laborem sorte V)
    10) влечь за собой, причинять, вызывать ( ruinam V)
    11) отвлекать, отклонять (aliquem ab incepto Sl)
    12) втягивать (в себя), пить ( pocula fauce H); всасывать ( sucum e terra C); впивать, вдыхать (odorem naribus Ph; auras ore O)
    13) присваивать (себе), захватывать (regnum L; t. in se munia senatus T); приписывать ( decus alicujus rei ad aliquem L)
    t. in se crimen Oбрать вину на себя
    14) испускать, издавать ( vocem imo a pectore V)
    15) выводить, вести ( originem ab aliquo PM)
    16) извлекать, перенимать, усваивать ( multum ex moribus Sarmatarum T)
    17) принимать, усваивать, получать (nomen ab aliquo C, O; colorem V, O; molestiam ex aliqua re C); приобретать ( lapidis figuram O)
    18) обдумывать, обсуждать, взвешивать ( rationes alicujus rei Sl)
    t. animo или cum animo suo Sl — обдумывать, размышлять
    19) проводить ( noctem sermone V); влачить ( vitam Ph)
    t. moram O — тянуть, медлить
    t. quiētem Prp — отдыхать, спать
    20)
    а) откладывать ( omnia Sl); затягивать ( aliquid in serum L)
    21) растягивать, протяжно произносить ( verba Sil)
    22) тянуться, длиться ( decem annos Fl)

    Латинско-русский словарь > traho

  • 2 взвешивать

    librare [1] [e]xpendere (aliquem, aliquid); pendere, o, pependi, pensum; pensare [1]; pensitare [1]; ponderare [1]; deliberare [1]; suspenděre (aliquid in trutina); (trutina) examinare [1]; trahere [o, xi, ctum] animo [cum animo] suo; rationes alicujus rei trahere

    • взвесивши что-л. calculis alicujus rei subductis

    • быть взвешиваемым trutina examinari, pensari

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > взвешивать

  • 3 Зависеть

    (de)pendere; stare (stat salus in armis; regnum stat concordia civium);

    • автор приходит к заключению, что северная граница культуры зерновых прежде всего зависит от средней весенней температуры - terminum borealem culturae cerealium imprimis a temperatura media veris (de)pendere auctor concludit;

    • от этого зависит чьё-л. спасение (благо) - in eo vertitur salus alicujus;

    • от этого зависит исход войны - ibi summa belli vertitur;

    • всё зависит от его воли - omnia in ejus voluntate vertuntur;

    • считать что-л. зависящим от внешних причин - extrinsecus suspensas habere rationes alicujus rei;

    • считать что-л. зависимым от чего-л. - aliquid suspensum habere ex aliqua re;

    • никогда не считай счастливым того, кто зависит от счастливых случайностей - nunquam credideris felicem quemquam ex felicitate suspensum;

    • зависящий - suspensus (ex bono casu);

    • зависящий от неопределённых обстоятельств - sub incertos casus subjectus;

    • насколько зависит от меня - quantum in me est;

    • это зависит не от нас - non est id in nobis;

    • от Требония зависело то, что бойцы не овладели городом - per Trebonium stetit, quominus milites oppido potirentur;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Зависеть

  • 4 suspendo

    sus-pendo, pendī, pēnsum, ere
    1)
    а) подвешивать, вешать (aliquid aliquā re или in, de, ex, ab aliquā re)
    s. aliquid ex altā pinu V — повесить что-л. на верхушке сосны
    s. (e) collo PMповесить на шею
    s. aliquem arbori infelīci (loc.) C, L — вздёрнуть кого-л. на виселицу
    naso (adunco) s. aliquem (aliquid) погов. H — презирать кого (что)-л., насмехаться над кем (чем)-л.
    3) вешать (в храме), т. е. приносить в дар (богам), посвящать ( vestimenta deo maris H)
    4) поднимать, поддерживать (на известной высоте), подпирать
    contignationem tignis s. Csсделать настил на балках
    extrinsecus suspensas habere rationes alicujus rei C — считать что-л. зависящим от внешних причин
    nunquam credideris felīcem quemquam ex felicitate suspensum Sen — никогда не считай счастливым того, кто зависит от счастливых случайностей
    6) вперять, направлять, устремлять
    vultum mentemque tabellā pictā s. Hпристально созерцать картину
    7) ставить в тупик, оставлять в нерешительности ( aliquem ambiguis responsis Su)
    8) сдерживать, удерживать (fletum O; spiritum O; lacrimas O)
    10) останавливать, прекращать ( sermonem Q). — см. тж. suspensus

    Латинско-русский словарь > suspendo

  • 5 обдумывать

    ( вопрос) considerare [1]; putare [1]; reputare [1]; tractare [1]; volutare [1]; meditari [or, atus sum]; recensēre [eo, sui, nsum]; reminisci [or,-]; agitare [1] (quaestionem); deliberare [1]; deliberari [or, atus sum]; coquere [o, xi, ctum] (bellum; consilia secreto); pendere [o, pependi, pensum]; pensare [1]; pensitare [1]; expendere (argumenta; belli consilia); trahere [o, xi, ctum] animo [cum animo] suo; rationes alicujus rei trahere; aliquid cogitationi suae subjicere [io, jeci, jectum]

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > обдумывать

  • 6 ratio

    rătĭo, ōnis, f. [reor, ratus]    - voir l'article ratio de Gaffiot. [st1]1 [-] calcul.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil. 204: compter sur ses doigts.    - rationem puta, Plaut. Most. 297: compte, calcule.    - ratione inita, Caes. BG. 7, 71, 4: le calcul fait, tout compte fait.    - au fig. vix ratio iniri potest... Caes. BG. 7, 24, 4 ; Liv. 29, 17, 19: c'est à peine possible de calculer (de déterminer)...    - au fig. subducta utilitatis ratione, Cic. Fin. 2, 78: en faisant le calcul de l'intérêt.    - rationem ducere, Cic. Verr. 2, 129: calculer, supputer.    - au plur. rationibus subductis, Cic. Fam. 1, 9, 10: après avoir établi mes calculs.    - au fig. periculi sui rationes, Cic. Verr. 5, 105: les calculs de ses risques. [st1]2 [-] résultat du calcul, évaluation, chiffre.    - istaec ratio maxumast, Plaut. Trin. 413: c'est là le plus gros chiffre.    - ad mensurae exiguam rationem, Cic. Verr. 3, 215: selon une faible évaluation de la mesure, selon une mesure chichement établie.    - ad nostrorum annalium rationem, Cic. Br. 49: par rapport à l'évaluation de nos annales, par rapport au chiffre de nos années d'existence historique (cf. ut populi Romani aetas est, Cic. Br. 39: par rapport à l'âge du peuple romain).    - pro ratione pecuniae, Cic. Att. 6, 35: vu l'évaluation de la somme, vu le chiffre.    - au fig. ad meam rationem, Cic. Verr. 4, 13: par rapport à moi.    - ad antiquae religionis rationem, Cic. Verr. 4, 10, par rapport aux scrupules d'autrefois. [st1]3 [-] compte (au pr. et au fig.)    - putatur ratio cum argentario... Plaut. Aul. 527: on fait le compte avec le banquier...    - ubi disputatast ratio cum argentario, Plaut. Aul. 528: quand on s'est mis d'accord sur le compte avec le banquier.    - ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael.: les recettes et les dépenses, la balance.    - ratio accepti atque expensi, Plaut.: les recettes et les dépenses, la balance.    - bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit, Plaut. Most. 304: nous avons des comptes de recettes et dépenses qui se balancent exactement.    - ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 59: pour que la balance soit égale entre le reçu et le donné.    - rationem et numerum habere, Cic. Verr. 5, 71: avoir le compte et le chiffre exacts.    - rationem habere + gén. ou ut + subj.: tenir compte de, se soucier de, se rendre compte de, prendre en compte.    - ejus absentis rationem habere, Caes. BC. 1: tenir compte de son absence.    - habere rationem posteritatis, Caes. BC. 1, 13: tenir compte de l'avenir.    - salutis suae rationem ducere, Cic.: tenir compte de son salut, songer à son salut.    - habebant rationem quotidie piratarum, Cic. Verr. 5, 71: ils tenaient un compte journalier des pirates, cf. Caes. BG. 6, 19, 2.    - habenda ratio est ut... Cic. Lael. 24, 89: il faut prendre soin de...    - avec sub. inter. habeo rationem quid a populo Romano acceperim, Cic. Verr. 2, 5, 14 § 36: je me rends compte de ce que j'ai reçu du peuple romain.    - neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam venisse, Cic. Verr. 2, 5, 15: et tu ne t'es pas rendu compte que cette fonction était tombée sur le plus fou des hommes.    - quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, Caes. BG. 1, 29, 1: sur ces registres était consigné un compte nominatif de tous ceux qui avaient émigré, cf. Cic. Phil. 5, 16.    - rationem reddere, Plaut. Men. 206; Cic. Verr. 4. 140: rendre un compte, remettre un compte.    - quattuor minae periere, ut ratio redditur, Plaut. Men. 1, 3, 23: les quatre mines sont perdues quand on fait le compte.    - rationem referre, Cic. Verr. 1, 98: rendre un compte, remettre un compte.    - pecuniam in rationem inducere, Cic. Verr. 1, 106: porter une somme en compte.    - septem millia. Py. tantum esse oportet: recte rationem tenes, Plaut. Mil. 1, 1, 47: sept mille. Py. ça doit être tout: tu comptes bien.    - grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant, Cic. Verr. 2, 1, 41, 106: ils ne voyaient pas de quelle manière ils pourraient porter en compte une somme considérable.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil.: compter sur ses doigts.    - au plur. rationes referre, Cic. Fam. 5, 20, 1; rationes conferre, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes conficere, Cic. Att. 6, 7, 2: rendre, remettre des comptes; les rapprocher, les collationner, les dresser; les arrêter d'une manière définitive.    - rationes deponere, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes relinquere, Cic. Att. 6, 7, 2: déposer ses comptes (en parl. du magistrat qui quitte sa prov.), les laisser (dans les deux principales villes de la province, Cic. Fam. 5, 20, 2).    - rationes totidem verbis referre ad aerarium, Cic. Fam. 5, 20, 2: remettre au trésor une copie textuelle de ses comptes.    - rationes societatis, Cic. Quinct. 19: les comptes d'une société.    - au fig. rationem reddere alicujus rei, Cic. Caec. 28: rendre compte de qqch.    - rationem reddere de aliqua re, Cic. Verr. 4, 141: rendre compte de qqch.    - uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet, isne qui... an ille qui...? Cic. Clu.: qui donc rendrait plus facilement compte de son vote, celui qui... ou celui qui...?    - tibi ego rationem reddam? Plaut. Aul. 1, 1, 6: faut-il que je te rende des comptes?    - ab aliquo rationem reposcere, Caes. BG. 5, 30, 2: réclamer des comptes à qqn.    - ut habere rationem possis, quo loco me... convenias, Cic. Fam. 3, 6, 6: pour que tu puisses calculer l'endroit où me joindre...    - clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cic. Planc. 66: (ce mot de Caton) que les grands hommes doivent produire le compte (la justification) aussi bien de leurs loisirs que de leurs occupations.    - petitionis tuae ratio mihi semper fuit explorata, Cic. Fam. 15, 13, 1: j'ai toujours considéré le compte de ta candidature comme réglé (le succès assuré).    - non habet explicatam aut exploratam rationem salutis suae, Cic. Fam. 6, 1: l'affaire de son salut n'est pas mise au net pour lui ni assurée.    - corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant, Cic. Fin. 4, 19: les biens du corps, selon eux, comportaient un règlement facile (question facile à résoudre). [st1]4 [-] registre, rôle.    - ratio carceris, Cic. Verr. 5, 147: le registre d'écrou.    - rationes imperii, Suet. Calig. 16.: les comptes de l'empire. [st1]5 [-] compte des opérations que l'on fait avec qqn, relations commerciales, d'intérêts; affaires, intérêts.    - magnae pecuniae rationem habere cum aliquo, Cic. Verr. 2, 187: être en compte avec qqn pour des sommes importantes.    - istos inter se non res, non ratio conjunxit, Cic. Verr. 3, 22: ces individus furent unis entre eux non point par les affaires, non point par les comptes.    - cf. Cic. Verr. 2. 172; 5, 8 ; Plaut. Amp. 4; Plaut. Ps. 626.    - de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic. Quinct. 15: sur tout ce qui concernait ces opérations et ces propriétés de Gaule.    - omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, Cic. Quinct. 75: tous ceux avec qui il est ou a été en relations d'affaires.    - quae ratio tibi cum eo intercesserat? Cic. Com. 41: quel compte était intervenu entre lui et toi? cf. Cic. Verr. 2, 188.    - magnā ratione cum aliquo contractā, Cic. Sull. 56: un grand compte étant à régler avec qqn.    - haec ratio pecuniarum, Cic. Pomp. 19: ces comptes d'argent, ce mouvement d'argent.    - au fig. agricolae habent rationem cum terra, Cic. CM 51: les laboureurs sont en affaires avec le sol, ont affaire au sol.    - cum omnibus Musis rationem habere, Cic. Att. 2, 5, 2: nouer des relations, entrer en commerce avec toutes les Muses.    - pacis quae potest esse cum eo ratio? Cic. Phil. 4, 14: quels rapports la paix peut-elle avoir avec lui?    - publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, Cic. Pomp. 17: les publicains ont transporté dans cette province leurs intérêts et leurs ressources.    - non est alienum meis rationibus istum... reservari, Cic. Verr. 5, 173: il n'est pas contraire à mes intérêts que cet homme soit réservé à... ; cf. Cic. Fam. 3, 10, 5. [st1]6 [-] calcul, compte, considération, égard.    - rationem alicujus rei ducere, Cic. Amer. 128: tenir compte de qqch, cf. Cic. Caecil. 16 ; Quinct. 53 ; Fam. 7, 3, 1.    - duxi meam rationem, Cic. Att. 8, 11 D, 7: j'ai tenu compte de moi, de mes intérêts, cf. Cic. Verr. 1, 126.    - valetudinis, rei familiaris habere rationem, Cic. Fin. 5, 48: tenir compte de sa santé, de son patrimoine.    - habuit victoriae rationem, habuit humanitatis, Cic. Verr. 4, 120: il tint compte de.. = il fit la part de la victoire, la part de l'humanité.    - sauciorum et aegrorum habitā ratione, Caes. BC. 3, 75, 1: en tenant compte des..., en ayant égard aux blessés et aux malades.    - hanc rationem habere, Cic. Verr. 5, 101 = hujus rei rationem: tenir compte de cela, réfléchir à cela.    - habeo rationem quid... acceperim, Cic. Verr. 5, 36: je me rends compte de la mission que j'ai reçue...    - neque illud rationis habuisti + prop. inf. Cic. Verr. 5, 38: tu n'as pas pris en considération que..., cf. Cic. Verr. 2, 70.    - habuisti rationem, ut mihi consuleres, Cic. Fam. 3, 5, 1: tu as pris en considération (de veiller à mes intérêts) le soin de mes intérêts.    - occurrebat illa ratio: quid Cleomene fiet? Cic. Verr. 5, 104: à sa pensée se présentait ce calcul (ces considérations, réflexions): quel sera le sort de Cléomène?    - similis ratio pudoris, Cic. Caec. 77: la même considération de pudeur.    - praecipere tempestatum rationem et praedonum et locorum, Cic. Mur. 4: enseigner la considération de = recommander d'avoir égard aux tempêtes, aux pirates, aux passages dangereux.    - propter rationem brevitatis, Cic. Verr. 1, 103: en considération de la brièveté.    - propter aerariam rationem, Cic. Quinct. 17: parce qu'il fallait tenir compte de la monnaie (de la différence des monnaies). [st1]7 [-] système, procédé, méthode, plan...    - tua ratio est, ut... Cic. Verr. pr. 34: ta méthode est de..., cf. Cic. de Or. 2, 292.    - inita ratio est, ut... Cic. Rep. 2, 61: on inaugura un nouveau système, à savoir...    - reperta est eadem istius ratio in praesidiis, quae in classibus, Cic. Verr. 5, 87: son système se retrouva le même en fait de garnisons qu'en fait de flottes.    - haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, Cic. Nat. 1, 11: cette méthode philosophique d'argumenter contre tout.    - vitae meae rationes ab ineunte aetate susceptae, Cic. Pomp. 1: le plan de conduite que j'ai adopté depuis ma jeunesse.    - novae bellandi rationes, Caes. BC. 3, 50, 1: de nouvelles méthodes de guerroyer.    - magis decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: ** la méthode qui consiste à trancher (un conflit)** = le règlement concerté plutôt que le courage placé dans un combat.    - ratio inveniendi officii, Cic. Off. 1, 107 (= inventio officii): la découverte du devoir.    - quae omnia perfacilem rationem habent reprehendendi, Cic. Col. 62: tout cela comporte une critique très facile.    - ratio rogandi, Cic. Inv. 52: le procédé de l'interrogation, l'interrogation.    - ratio disserendi, Cic. Br. 120: l'art d'argumenter, la dialectique.    - praecipiendi ratio, Cic. Q. 1, 1, 18: le ton du précepte. [st1]8 [-] évaluation d'une chose: système, manière d'être, aspect, état, disposition, régime...    - cum duplex ratio sit orationis, Cic. Off. 2, 48: comme la parole (l'éloquence) a deux formes.    - judicia, quorum ratio duplex est, Cic. Off. 2, 49: les affaires judiciaires qui ont une double modalité (l'accusation, la défense), cf. Cic. Off. 2, 52.    - explicare rationes rerum civilium, Cic. Rep. 1, 13: exposer les systèmes, les organisations, les régimes politiques.    - ratio comitiorum, Cic. Mur. 35: le régime des comices, des élections.    - propter rationem Gallici belli, Cic. Prov. 19: à cause du caractère particulier de la guerre contre les Gaulois.    - tripartita ab iis inducitur ratio bonorum, Cic. Ac. 1, 21: ils présentent trois espèces de biens.    - castrensis ratio, Cic. Col. 11: la manière des camps, la vie des camps.    - ad novos casus temporum novorum consiliorum rationes accommodare, Cic. Pomp. 60: à des conjonctures nouvelles approprier un système de mesures nouvelles.    - hoc genus inest in ratione rerum, Cic. de Or. 2, 47: ce genre est dans la nature des choses.    - rerum ratio, verborum ratio, Cic. de Or. 2, 63: l'économie des faits, des mots, disposition des faits, des mots.    - mentis ratio perfecta, Cic. Fin. 5, 40: un parfait état de l'intelligence.    - ratio atque inclinatio temporum, Cic. Verr. 5, 177: l'état des circonstances et le sens où elles inclinent.    - mei rationem officii confido esse persolutam, Cic. Verr. 5, 177, j'ai la conviction que tout ce que comporte mon devoir est accompli.    - quemadmodum esset ei ratio totius belli descripta, edocui, Cic. Cat. 2, 13: j'ai montré comment le plan de toute la guerre était arrêté pour lui.    - ratio ordoque agminis, Caes. BG. 2, 19, 1: la disposition et l'ordre de la colonne.    - rationem pontis hanc instituit, Caes. BG. 4, 17, 3: il fixa pour le pont la disposition suivante.    - instituta ratio, Cic. Or. 162: plan fixé.    - ratio judiciorum, Cic Br. 306: organisation, fonctionnement des tribunaux.    - ratio rerum civilium, Cic. Rep. 2, 52: une organisation politique.    - rationes civitatum, Cic. Rep. 2, 22: des organisations politiques.    - haec eadem est nostrae rationis regio et via, Cic. Verr. 5, 181: voilà également la direction et la voie (**de mon système, de mon plan de vie**), que ma vie se propose.    - eadem ratione, Cic. Cat. 3, 11: de la même manière.    - eadem ratione, qua pridie... Caes. BG. 5, 40, 3: de la même manière que la veille.    - longe alia ratione... atque... Caes. BG. 7, 14, 2: d'une tout autre manière que...    - omni ratione, Caes. BC. 1, 65, 5: par tous les moyens.    - nulla ratione, Caes. BC. 1, 70: par aucun moyen, cf. Caes. BC 3, 85, 2 ; Cic. Balb. 62.    - quibus rationibus, Caes. BC. 3, 83, 4: par quels moyens, cf. Caes. BC. 3, 18; 3, 58; Cic. CM 6 ; etc.    - honestis rationibus, Cic. R. Post. 38: par des moyens honorables. [st1]9 [-] évaluation de ce que comporte, de ce qu'embrasse une chose: son champ, son domaine, sa sphère, son cadre; parti (politique).    - in rationem utilitatis cadere, Cic. Off. 1, 9: rentrer dans le calcul de l'utile = se rapporter à l'utile, au domaine, au chapitre de l'utile.    - haec res non solum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam, Cic. Off. 1, 76: cet acte n'est pas seulement de l'ordre des faits civils, il touche aussi à l'ordre des faits guerriers.    - in dissimili ratione, Cic. Cat. 2, 9: dans une autre sphère, dans un ordre de choses différent.    - in eam rationem loqui, Cic. Verr. 1, 69, parler dans cet ordre d'idées, dans ce sens.    - epistolis tuis in eamdem rationem scriptis, Cic. Att. 1, 11, 1: tes lettres étant écrites dans le même sens.    - popularis ratio, Cic. Sest. 101: démocratie, parti démocratique, cf. Cic. Balb. 58. [st1]10 [-] faculté de calculer, de raisonner, raison, jugement, intelligence; manière de faire raisonnable, judicieuse.    - homo, quod rationis est particeps, Cic. Off. 1, 11: l'homme, parce qu'il a en partage la raison.    - recta ratio, absoluta ratio, Cic. Tusc 4, 34; 5, 39: droite raison, raison parfaite.    - minari ratio non erat, Cic Verr. pr. 24: il n'était pas raisonnable de menacer.    - nulla ratio est amittere... Cic. Caec. 15: ce n'est pas du tout raisonnable de laisser échapper...    - ratione voluptatem sequi, Cic. Fin. 1, 32: rechercher le plaisir judicieusement.    - ratione facere, Cic. Att. 12, 4, 3: agir judicieusement.    - intervallis pro rata parte ratione distinctis, Cic. Rep. 6, 18: avec des intervalles calculés suivant des proportions judicieuses.    - declinatio, cum ratione fiet... Cic. Tusc. 4, 13: quand on se détournera du mal par des moyens raisonnables... [st1]11 [-] explication qui rend compte d'une chose, explication, raison.    - causa et ratio efficiens magnos viros, Cic. Off. 1, 67: la cause et la raison qui produisent les grandes âmes.    - quorum omnium causas si a Chrysippo quaeram, numquam illa dicet facta fortuito naturalemque rationem omnium reddet, Cic. Div. 2, 61: si je demande à Chrysippe la cause de tous ces phénomènes, jamais il ne dira qu'ils sont l'effet du hasard, il donnera de tous une explication naturelle.    - quorum omnium una ratio est, Cic. Div. 2, 60: pour tous ces phénomènes, il n'y a qu'une seule explication.    - tempestates saepe improviso nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitantur, Cic. Mur 36: les tempêtes souvent s'élèvent à l'improviste sans que rien de précis les explique, par on ne sait quelle cause obscure.    - facti si non bonam, at aliquam rationem adferre, Cic. Verr. 3, 195: donner d'une action une raison sinon bonne du moins existante.    - mei consilii causa ratioque, Cic. Caecil. 1: la cause et la raison de ma détermination. [st1]12 [-] raison, considération, raisonnement; argumentation; ce qui est fondé sur la raison.    - aliquid confirmare argumentis ac rationibus, Cic. de Or. 2, 80: prouver qqch par des arguments et des raisonnements, cf. Cic. Or. 44.    - rationibus conquisitis, Cic. Fin. 1, 31: avec des considérations bien choisies, cf. Cic. Tusc. 1, 116, Rep. 1, 4, etc.    - bonae tuae istae rationes, Ter. Ad. 836: ces belles considérations que tu débites.    - causae ratio, Cic. Inv. 1, 18: le raisonnement sur lequel repose une cause.    - nihil rationis adfers, quamobrem adimi civitas possit, Cic. Caec. 96: tu n'apportes aucune raison qui justifie qu'on puisse enlever le droit de cité, cf. Cic. Verr. 2, 115.    - rationem concludere, Cic. Nat. 2, 22: conclure un raisonnement, cf. Cic. Nat. 3, 23; Div. 2, 25; etc.    - necessaria mathematicorum ratione concludere, Cic. Fin. 5, 9: arriver à des conclusions par la rigueur d'un raisonnement mathématique.    - quae ratione docentur et via, Cic. Or. 116, ce que l'on enseigne d'une façon rationnelle et méthodique, cf. Cic. Or. 10; Fin 1, 29.    - ratione et numero moveri, Cic. Nat. 2, 43: avoir des mouvements rationnels et rythmés. [st1]13 [-] théorie, principes théoriques, doctrine, système scientifique, art.    - sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, dijudicant, Cic. de Or. 3, 195: sans posséder aucune science particulière, aucune connaissance théorique, ils savent discerner dans les réalisations des sciences et des théories ce qui est bien et mal.    - de ratione Latine loquendi scripsit, Cic. Br. 253: il écrivit sur la théorie du pur langage latin.    - rei militaris ratio et ordo, Caes. BG. 2, 22, 1: les règles théoriques et le dispositif que fixe l'art militaire, cf. Caes. BG 4, 23, 5.    - ratio atque usus belli, Caes. BG. 4, 1, 6: la théorie et la pratique de la guerre, cf. Cic. de Or. 3, 80.    - Epicuri ratio, Cic. Fin. 1, 13: la théorie d'Epicure.    - Cynicorum ratio, Cic. Off. 1, 148: la doctrine des Cyniques.    - (si est in me) hujus rei ratio aliqua, Cic. Arch. 1: si j'ai en la matière quelques connaissances théoriques.    - mea sic est ratio, Ter. Ad. 60: voici ma théorie, ma doctrine, cf. Cic. Fin. 5, 12; Tusc. 5, 108, etc.    - oratio quidem ipsa propria est hujus unius rationis, de qua quaerimus, Cic. de Or, 1, 49: en tout cas le style lui-même appartient uniquement à cet art sur lequel porte notre enquête.    - ratio dicendi: (souvent) art oratoire, cf. Cic. de Or. 1, 4 ; 1, 12, etc.
    * * *
    rătĭo, ōnis, f. [reor, ratus]    - voir l'article ratio de Gaffiot. [st1]1 [-] calcul.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil. 204: compter sur ses doigts.    - rationem puta, Plaut. Most. 297: compte, calcule.    - ratione inita, Caes. BG. 7, 71, 4: le calcul fait, tout compte fait.    - au fig. vix ratio iniri potest... Caes. BG. 7, 24, 4 ; Liv. 29, 17, 19: c'est à peine possible de calculer (de déterminer)...    - au fig. subducta utilitatis ratione, Cic. Fin. 2, 78: en faisant le calcul de l'intérêt.    - rationem ducere, Cic. Verr. 2, 129: calculer, supputer.    - au plur. rationibus subductis, Cic. Fam. 1, 9, 10: après avoir établi mes calculs.    - au fig. periculi sui rationes, Cic. Verr. 5, 105: les calculs de ses risques. [st1]2 [-] résultat du calcul, évaluation, chiffre.    - istaec ratio maxumast, Plaut. Trin. 413: c'est là le plus gros chiffre.    - ad mensurae exiguam rationem, Cic. Verr. 3, 215: selon une faible évaluation de la mesure, selon une mesure chichement établie.    - ad nostrorum annalium rationem, Cic. Br. 49: par rapport à l'évaluation de nos annales, par rapport au chiffre de nos années d'existence historique (cf. ut populi Romani aetas est, Cic. Br. 39: par rapport à l'âge du peuple romain).    - pro ratione pecuniae, Cic. Att. 6, 35: vu l'évaluation de la somme, vu le chiffre.    - au fig. ad meam rationem, Cic. Verr. 4, 13: par rapport à moi.    - ad antiquae religionis rationem, Cic. Verr. 4, 10, par rapport aux scrupules d'autrefois. [st1]3 [-] compte (au pr. et au fig.)    - putatur ratio cum argentario... Plaut. Aul. 527: on fait le compte avec le banquier...    - ubi disputatast ratio cum argentario, Plaut. Aul. 528: quand on s'est mis d'accord sur le compte avec le banquier.    - ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael.: les recettes et les dépenses, la balance.    - ratio accepti atque expensi, Plaut.: les recettes et les dépenses, la balance.    - bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit, Plaut. Most. 304: nous avons des comptes de recettes et dépenses qui se balancent exactement.    - ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 59: pour que la balance soit égale entre le reçu et le donné.    - rationem et numerum habere, Cic. Verr. 5, 71: avoir le compte et le chiffre exacts.    - rationem habere + gén. ou ut + subj.: tenir compte de, se soucier de, se rendre compte de, prendre en compte.    - ejus absentis rationem habere, Caes. BC. 1: tenir compte de son absence.    - habere rationem posteritatis, Caes. BC. 1, 13: tenir compte de l'avenir.    - salutis suae rationem ducere, Cic.: tenir compte de son salut, songer à son salut.    - habebant rationem quotidie piratarum, Cic. Verr. 5, 71: ils tenaient un compte journalier des pirates, cf. Caes. BG. 6, 19, 2.    - habenda ratio est ut... Cic. Lael. 24, 89: il faut prendre soin de...    - avec sub. inter. habeo rationem quid a populo Romano acceperim, Cic. Verr. 2, 5, 14 § 36: je me rends compte de ce que j'ai reçu du peuple romain.    - neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam venisse, Cic. Verr. 2, 5, 15: et tu ne t'es pas rendu compte que cette fonction était tombée sur le plus fou des hommes.    - quibus in tabulis nominatim ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, Caes. BG. 1, 29, 1: sur ces registres était consigné un compte nominatif de tous ceux qui avaient émigré, cf. Cic. Phil. 5, 16.    - rationem reddere, Plaut. Men. 206; Cic. Verr. 4. 140: rendre un compte, remettre un compte.    - quattuor minae periere, ut ratio redditur, Plaut. Men. 1, 3, 23: les quatre mines sont perdues quand on fait le compte.    - rationem referre, Cic. Verr. 1, 98: rendre un compte, remettre un compte.    - pecuniam in rationem inducere, Cic. Verr. 1, 106: porter une somme en compte.    - septem millia. Py. tantum esse oportet: recte rationem tenes, Plaut. Mil. 1, 1, 47: sept mille. Py. ça doit être tout: tu comptes bien.    - grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant, Cic. Verr. 2, 1, 41, 106: ils ne voyaient pas de quelle manière ils pourraient porter en compte une somme considérable.    - digitis rationem computare, Plaut. Mil.: compter sur ses doigts.    - au plur. rationes referre, Cic. Fam. 5, 20, 1; rationes conferre, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes conficere, Cic. Att. 6, 7, 2: rendre, remettre des comptes; les rapprocher, les collationner, les dresser; les arrêter d'une manière définitive.    - rationes deponere, Cic. Fam. 5, 20, 2 ; rationes relinquere, Cic. Att. 6, 7, 2: déposer ses comptes (en parl. du magistrat qui quitte sa prov.), les laisser (dans les deux principales villes de la province, Cic. Fam. 5, 20, 2).    - rationes totidem verbis referre ad aerarium, Cic. Fam. 5, 20, 2: remettre au trésor une copie textuelle de ses comptes.    - rationes societatis, Cic. Quinct. 19: les comptes d'une société.    - au fig. rationem reddere alicujus rei, Cic. Caec. 28: rendre compte de qqch.    - rationem reddere de aliqua re, Cic. Verr. 4, 141: rendre compte de qqch.    - uter igitur facilius suae sententiae rationem redderet, isne qui... an ille qui...? Cic. Clu.: qui donc rendrait plus facilement compte de son vote, celui qui... ou celui qui...?    - tibi ego rationem reddam? Plaut. Aul. 1, 1, 6: faut-il que je te rende des comptes?    - ab aliquo rationem reposcere, Caes. BG. 5, 30, 2: réclamer des comptes à qqn.    - ut habere rationem possis, quo loco me... convenias, Cic. Fam. 3, 6, 6: pour que tu puisses calculer l'endroit où me joindre...    - clarorum virorum non minus otii quam negotii rationem exstare oportere, Cic. Planc. 66: (ce mot de Caton) que les grands hommes doivent produire le compte (la justification) aussi bien de leurs loisirs que de leurs occupations.    - petitionis tuae ratio mihi semper fuit explorata, Cic. Fam. 15, 13, 1: j'ai toujours considéré le compte de ta candidature comme réglé (le succès assuré).    - non habet explicatam aut exploratam rationem salutis suae, Cic. Fam. 6, 1: l'affaire de son salut n'est pas mise au net pour lui ni assurée.    - corporis bona facilem quamdam rationem habere censebant, Cic. Fin. 4, 19: les biens du corps, selon eux, comportaient un règlement facile (question facile à résoudre). [st1]4 [-] registre, rôle.    - ratio carceris, Cic. Verr. 5, 147: le registre d'écrou.    - rationes imperii, Suet. Calig. 16.: les comptes de l'empire. [st1]5 [-] compte des opérations que l'on fait avec qqn, relations commerciales, d'intérêts; affaires, intérêts.    - magnae pecuniae rationem habere cum aliquo, Cic. Verr. 2, 187: être en compte avec qqn pour des sommes importantes.    - istos inter se non res, non ratio conjunxit, Cic. Verr. 3, 22: ces individus furent unis entre eux non point par les affaires, non point par les comptes.    - cf. Cic. Verr. 2. 172; 5, 8 ; Plaut. Amp. 4; Plaut. Ps. 626.    - de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic. Quinct. 15: sur tout ce qui concernait ces opérations et ces propriétés de Gaule.    - omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, Cic. Quinct. 75: tous ceux avec qui il est ou a été en relations d'affaires.    - quae ratio tibi cum eo intercesserat? Cic. Com. 41: quel compte était intervenu entre lui et toi? cf. Cic. Verr. 2, 188.    - magnā ratione cum aliquo contractā, Cic. Sull. 56: un grand compte étant à régler avec qqn.    - haec ratio pecuniarum, Cic. Pomp. 19: ces comptes d'argent, ce mouvement d'argent.    - au fig. agricolae habent rationem cum terra, Cic. CM 51: les laboureurs sont en affaires avec le sol, ont affaire au sol.    - cum omnibus Musis rationem habere, Cic. Att. 2, 5, 2: nouer des relations, entrer en commerce avec toutes les Muses.    - pacis quae potest esse cum eo ratio? Cic. Phil. 4, 14: quels rapports la paix peut-elle avoir avec lui?    - publicani suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, Cic. Pomp. 17: les publicains ont transporté dans cette province leurs intérêts et leurs ressources.    - non est alienum meis rationibus istum... reservari, Cic. Verr. 5, 173: il n'est pas contraire à mes intérêts que cet homme soit réservé à... ; cf. Cic. Fam. 3, 10, 5. [st1]6 [-] calcul, compte, considération, égard.    - rationem alicujus rei ducere, Cic. Amer. 128: tenir compte de qqch, cf. Cic. Caecil. 16 ; Quinct. 53 ; Fam. 7, 3, 1.    - duxi meam rationem, Cic. Att. 8, 11 D, 7: j'ai tenu compte de moi, de mes intérêts, cf. Cic. Verr. 1, 126.    - valetudinis, rei familiaris habere rationem, Cic. Fin. 5, 48: tenir compte de sa santé, de son patrimoine.    - habuit victoriae rationem, habuit humanitatis, Cic. Verr. 4, 120: il tint compte de.. = il fit la part de la victoire, la part de l'humanité.    - sauciorum et aegrorum habitā ratione, Caes. BC. 3, 75, 1: en tenant compte des..., en ayant égard aux blessés et aux malades.    - hanc rationem habere, Cic. Verr. 5, 101 = hujus rei rationem: tenir compte de cela, réfléchir à cela.    - habeo rationem quid... acceperim, Cic. Verr. 5, 36: je me rends compte de la mission que j'ai reçue...    - neque illud rationis habuisti + prop. inf. Cic. Verr. 5, 38: tu n'as pas pris en considération que..., cf. Cic. Verr. 2, 70.    - habuisti rationem, ut mihi consuleres, Cic. Fam. 3, 5, 1: tu as pris en considération (de veiller à mes intérêts) le soin de mes intérêts.    - occurrebat illa ratio: quid Cleomene fiet? Cic. Verr. 5, 104: à sa pensée se présentait ce calcul (ces considérations, réflexions): quel sera le sort de Cléomène?    - similis ratio pudoris, Cic. Caec. 77: la même considération de pudeur.    - praecipere tempestatum rationem et praedonum et locorum, Cic. Mur. 4: enseigner la considération de = recommander d'avoir égard aux tempêtes, aux pirates, aux passages dangereux.    - propter rationem brevitatis, Cic. Verr. 1, 103: en considération de la brièveté.    - propter aerariam rationem, Cic. Quinct. 17: parce qu'il fallait tenir compte de la monnaie (de la différence des monnaies). [st1]7 [-] système, procédé, méthode, plan...    - tua ratio est, ut... Cic. Verr. pr. 34: ta méthode est de..., cf. Cic. de Or. 2, 292.    - inita ratio est, ut... Cic. Rep. 2, 61: on inaugura un nouveau système, à savoir...    - reperta est eadem istius ratio in praesidiis, quae in classibus, Cic. Verr. 5, 87: son système se retrouva le même en fait de garnisons qu'en fait de flottes.    - haec in philosophia ratio contra omnia disserendi, Cic. Nat. 1, 11: cette méthode philosophique d'argumenter contre tout.    - vitae meae rationes ab ineunte aetate susceptae, Cic. Pomp. 1: le plan de conduite que j'ai adopté depuis ma jeunesse.    - novae bellandi rationes, Caes. BC. 3, 50, 1: de nouvelles méthodes de guerroyer.    - magis decernendi ratio quam decertandi fortitudo, Cic. Off. 1, 80: ** la méthode qui consiste à trancher (un conflit)** = le règlement concerté plutôt que le courage placé dans un combat.    - ratio inveniendi officii, Cic. Off. 1, 107 (= inventio officii): la découverte du devoir.    - quae omnia perfacilem rationem habent reprehendendi, Cic. Col. 62: tout cela comporte une critique très facile.    - ratio rogandi, Cic. Inv. 52: le procédé de l'interrogation, l'interrogation.    - ratio disserendi, Cic. Br. 120: l'art d'argumenter, la dialectique.    - praecipiendi ratio, Cic. Q. 1, 1, 18: le ton du précepte. [st1]8 [-] évaluation d'une chose: système, manière d'être, aspect, état, disposition, régime...    - cum duplex ratio sit orationis, Cic. Off. 2, 48: comme la parole (l'éloquence) a deux formes.    - judicia, quorum ratio duplex est, Cic. Off. 2, 49: les affaires judiciaires qui ont une double modalité (l'accusation, la défense), cf. Cic. Off. 2, 52.    - explicare rationes rerum civilium, Cic. Rep. 1, 13: exposer les systèmes, les organisations, les régimes politiques.    - ratio comitiorum, Cic. Mur. 35: le régime des comices, des élections.    - propter rationem Gallici belli, Cic. Prov. 19: à cause du caractère particulier de la guerre contre les Gaulois.    - tripartita ab iis inducitur ratio bonorum, Cic. Ac. 1, 21: ils présentent trois espèces de biens.    - castrensis ratio, Cic. Col. 11: la manière des camps, la vie des camps.    - ad novos casus temporum novorum consiliorum rationes accommodare, Cic. Pomp. 60: à des conjonctures nouvelles approprier un système de mesures nouvelles.    - hoc genus inest in ratione rerum, Cic. de Or. 2, 47: ce genre est dans la nature des choses.    - rerum ratio, verborum ratio, Cic. de Or. 2, 63: l'économie des faits, des mots, disposition des faits, des mots.    - mentis ratio perfecta, Cic. Fin. 5, 40: un parfait état de l'intelligence.    - ratio atque inclinatio temporum, Cic. Verr. 5, 177: l'état des circonstances et le sens où elles inclinent.    - mei rationem officii confido esse persolutam, Cic. Verr. 5, 177, j'ai la conviction que tout ce que comporte mon devoir est accompli.    - quemadmodum esset ei ratio totius belli descripta, edocui, Cic. Cat. 2, 13: j'ai montré comment le plan de toute la guerre était arrêté pour lui.    - ratio ordoque agminis, Caes. BG. 2, 19, 1: la disposition et l'ordre de la colonne.    - rationem pontis hanc instituit, Caes. BG. 4, 17, 3: il fixa pour le pont la disposition suivante.    - instituta ratio, Cic. Or. 162: plan fixé.    - ratio judiciorum, Cic Br. 306: organisation, fonctionnement des tribunaux.    - ratio rerum civilium, Cic. Rep. 2, 52: une organisation politique.    - rationes civitatum, Cic. Rep. 2, 22: des organisations politiques.    - haec eadem est nostrae rationis regio et via, Cic. Verr. 5, 181: voilà également la direction et la voie (**de mon système, de mon plan de vie**), que ma vie se propose.    - eadem ratione, Cic. Cat. 3, 11: de la même manière.    - eadem ratione, qua pridie... Caes. BG. 5, 40, 3: de la même manière que la veille.    - longe alia ratione... atque... Caes. BG. 7, 14, 2: d'une tout autre manière que...    - omni ratione, Caes. BC. 1, 65, 5: par tous les moyens.    - nulla ratione, Caes. BC. 1, 70: par aucun moyen, cf. Caes. BC 3, 85, 2 ; Cic. Balb. 62.    - quibus rationibus, Caes. BC. 3, 83, 4: par quels moyens, cf. Caes. BC. 3, 18; 3, 58; Cic. CM 6 ; etc.    - honestis rationibus, Cic. R. Post. 38: par des moyens honorables. [st1]9 [-] évaluation de ce que comporte, de ce qu'embrasse une chose: son champ, son domaine, sa sphère, son cadre; parti (politique).    - in rationem utilitatis cadere, Cic. Off. 1, 9: rentrer dans le calcul de l'utile = se rapporter à l'utile, au domaine, au chapitre de l'utile.    - haec res non solum ex domestica est ratione, attingit etiam bellicam, Cic. Off. 1, 76: cet acte n'est pas seulement de l'ordre des faits civils, il touche aussi à l'ordre des faits guerriers.    - in dissimili ratione, Cic. Cat. 2, 9: dans une autre sphère, dans un ordre de choses différent.    - in eam rationem loqui, Cic. Verr. 1, 69, parler dans cet ordre d'idées, dans ce sens.    - epistolis tuis in eamdem rationem scriptis, Cic. Att. 1, 11, 1: tes lettres étant écrites dans le même sens.    - popularis ratio, Cic. Sest. 101: démocratie, parti démocratique, cf. Cic. Balb. 58. [st1]10 [-] faculté de calculer, de raisonner, raison, jugement, intelligence; manière de faire raisonnable, judicieuse.    - homo, quod rationis est particeps, Cic. Off. 1, 11: l'homme, parce qu'il a en partage la raison.    - recta ratio, absoluta ratio, Cic. Tusc 4, 34; 5, 39: droite raison, raison parfaite.    - minari ratio non erat, Cic Verr. pr. 24: il n'était pas raisonnable de menacer.    - nulla ratio est amittere... Cic. Caec. 15: ce n'est pas du tout raisonnable de laisser échapper...    - ratione voluptatem sequi, Cic. Fin. 1, 32: rechercher le plaisir judicieusement.    - ratione facere, Cic. Att. 12, 4, 3: agir judicieusement.    - intervallis pro rata parte ratione distinctis, Cic. Rep. 6, 18: avec des intervalles calculés suivant des proportions judicieuses.    - declinatio, cum ratione fiet... Cic. Tusc. 4, 13: quand on se détournera du mal par des moyens raisonnables... [st1]11 [-] explication qui rend compte d'une chose, explication, raison.    - causa et ratio efficiens magnos viros, Cic. Off. 1, 67: la cause et la raison qui produisent les grandes âmes.    - quorum omnium causas si a Chrysippo quaeram, numquam illa dicet facta fortuito naturalemque rationem omnium reddet, Cic. Div. 2, 61: si je demande à Chrysippe la cause de tous ces phénomènes, jamais il ne dira qu'ils sont l'effet du hasard, il donnera de tous une explication naturelle.    - quorum omnium una ratio est, Cic. Div. 2, 60: pour tous ces phénomènes, il n'y a qu'une seule explication.    - tempestates saepe improviso nulla ex certa ratione, obscura aliqua ex causa concitantur, Cic. Mur 36: les tempêtes souvent s'élèvent à l'improviste sans que rien de précis les explique, par on ne sait quelle cause obscure.    - facti si non bonam, at aliquam rationem adferre, Cic. Verr. 3, 195: donner d'une action une raison sinon bonne du moins existante.    - mei consilii causa ratioque, Cic. Caecil. 1: la cause et la raison de ma détermination. [st1]12 [-] raison, considération, raisonnement; argumentation; ce qui est fondé sur la raison.    - aliquid confirmare argumentis ac rationibus, Cic. de Or. 2, 80: prouver qqch par des arguments et des raisonnements, cf. Cic. Or. 44.    - rationibus conquisitis, Cic. Fin. 1, 31: avec des considérations bien choisies, cf. Cic. Tusc. 1, 116, Rep. 1, 4, etc.    - bonae tuae istae rationes, Ter. Ad. 836: ces belles considérations que tu débites.    - causae ratio, Cic. Inv. 1, 18: le raisonnement sur lequel repose une cause.    - nihil rationis adfers, quamobrem adimi civitas possit, Cic. Caec. 96: tu n'apportes aucune raison qui justifie qu'on puisse enlever le droit de cité, cf. Cic. Verr. 2, 115.    - rationem concludere, Cic. Nat. 2, 22: conclure un raisonnement, cf. Cic. Nat. 3, 23; Div. 2, 25; etc.    - necessaria mathematicorum ratione concludere, Cic. Fin. 5, 9: arriver à des conclusions par la rigueur d'un raisonnement mathématique.    - quae ratione docentur et via, Cic. Or. 116, ce que l'on enseigne d'une façon rationnelle et méthodique, cf. Cic. Or. 10; Fin 1, 29.    - ratione et numero moveri, Cic. Nat. 2, 43: avoir des mouvements rationnels et rythmés. [st1]13 [-] théorie, principes théoriques, doctrine, système scientifique, art.    - sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, dijudicant, Cic. de Or. 3, 195: sans posséder aucune science particulière, aucune connaissance théorique, ils savent discerner dans les réalisations des sciences et des théories ce qui est bien et mal.    - de ratione Latine loquendi scripsit, Cic. Br. 253: il écrivit sur la théorie du pur langage latin.    - rei militaris ratio et ordo, Caes. BG. 2, 22, 1: les règles théoriques et le dispositif que fixe l'art militaire, cf. Caes. BG 4, 23, 5.    - ratio atque usus belli, Caes. BG. 4, 1, 6: la théorie et la pratique de la guerre, cf. Cic. de Or. 3, 80.    - Epicuri ratio, Cic. Fin. 1, 13: la théorie d'Epicure.    - Cynicorum ratio, Cic. Off. 1, 148: la doctrine des Cyniques.    - (si est in me) hujus rei ratio aliqua, Cic. Arch. 1: si j'ai en la matière quelques connaissances théoriques.    - mea sic est ratio, Ter. Ad. 60: voici ma théorie, ma doctrine, cf. Cic. Fin. 5, 12; Tusc. 5, 108, etc.    - oratio quidem ipsa propria est hujus unius rationis, de qua quaerimus, Cic. de Or, 1, 49: en tout cas le style lui-même appartient uniquement à cet art sur lequel porte notre enquête.    - ratio dicendi: (souvent) art oratoire, cf. Cic. de Or. 1, 4 ; 1, 12, etc.
    * * *
        Ratio, rationis, f. g. A supino Ratum. Cic. Raison.
    \
        Homines rationis egentes. Ouid. Desraisonnables.
    \
        Habenda est ratio rei familiaris. Cic. Il fault avoir esgard aux affaires domestiques, ou prendre garde.
    \
        Morum quidem in his haud dubie prior ratio est. Quintil. C'est le premier et principal esgard qu'il fault avoir.
    \
        Rationem commodi ducere. Cic. Avoir esgard à son prouffit.
    \
        Neque illud rationis habuisti, si forte expergefacere te posses. Cic. Tu n'as pas eu cest advisement.
    \
        Rationem habere cum aliquo. Cic. Avoir à faire avec luy.
    \
        Habent rationem cum terra. Cic. Ils labourent la terre, Ils ont à faire avec la terre.
    \
        Cum omnibus Musis rationem habere cogito. Cic. Je me delibere de me mettre du tout à l'estude.
    \
        Propter rationem belli quinque dies moratus. Cic. A cause de la guerre.
    \
        Quantum belli ratio postulabat. Caesar. L'estat.
    \
        Minari diuisoribus ratio non erat. Cic. Il n'y avoit point de cause, ne de raison.
    \
        Tenuissimo solo vitiarium facere minime rationis est. Colum. Il n'y a point de raison.
    \
        Operta ratio. Ouid. Obscure et difficile.
    \
        Rationem ostendam, qua tanta ista fugiatis. Sallustius. Le moyen, La maniere.
    \
        Negat se alia ratione facturum. Cic. Autrement.
    \
        Multis rationibus prouisum. Cic. En beaucoup de manieres.
    \
        Ad nostrorum temporum rationem vetus. Cic. A la comparaison.
    \
        A quo mea longissime ratio, voluntasque abhorrebat. Cic. Ma fantasie, conseil et advis, Entreprinse.
    \
        Tua ratio est vt secundum binos ludos mihi respondere incipias. Cic. Ta deliberation et entreprinse est que, etc.
    \
        Mea est sic ratio, et sic animum induco meum. Terent. J'ay ceste fantasie, et suis de cest advis que, etc. Je fay mon compte que, etc.
    \
        Vestram nequeo mirari satis rationem. Terentius. Je ne me scauroye assez esbahir de vostre maniere de faire.
    \
        Augere rem bonis et honestis rationibus. Cic. Augmenter ses biens par bons et honnestes moyens.
    \
        Dicere rationem. Plautus. Dire pourquoy, ou la raison.
    \
        Dicere bona ratione. Plaut. A la bonne foy.
    \
        Vt rationem te dictare intelligo. Plaut. A ton compte.
    \
        Ad rationem antiquae religionis exquirere facta alicuius. Cic. Selon la reigle.
    \
        Facere ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.
    \
        Mala ratione facere rem. Horat. S'enrichir par mauvais moyens et illicites.
    \
        Improba nauigii ratio tum caeca iacebat. Lucret. On ignoroit, et ne tenoit on compte de la maniere de naviger, On ne scavoit encore que c'estoit.
    \
        Inire rationem. Terent. Trouver moyen.
    \
        Ratione aliquid inire. Terent. Penser à quelque chose, et y regarder devant que de la commencer.
    \
        Ratione bene subducta esse ad vitam. Terentius, Nunquam ita quisquam bene subducta ratione ad vitam fuit, Quin, etc. Jamais personne n'advisa si bien à sa vie, Jamais personne ne fut si advisé, que, etc.
    \
        Ratio, Compte qu'on fait de quelque chose que ce soit.
    \
        Supputatur ratio cum argentario. Plautus. On fait compte avec, etc.
    \
        Eratosthenis ratione. Plin. Selon que compte Eratosthenes.
    \
        Is calculus quem posuimus, Graecini rationem continet. Colum. Ce compte que nous venons de faire est celuy de Grecin.
    \
        Imposito calculo perfecti operis rationem computant. Colum. Ils jectent et comptent combien a cousté l'edifice à faire.
    \
        Conficere rationem. Cic. Faire registres de ce qui a esté faict.
    \
        Habeo rationem quid a Pop. Romano acceperim. Cic. J'ay esgard, etc.
    \
        Inferre rationibus. Sueton. Mettre, coucher, ou escrire parmi ses comptes.
    \
        Rationem cum Orco ponere. Varro. Se deliberer de mourir.
    \
        Putare rationes cum aliquo. Cic. Rendre ou ouir un compte, Compter avec aucun.
    \
        Putare rationem vinariam, frumentariam, argentariam, etc. Cato. Ouir le compte du vin, etc.
    \
        Rationes ad aerarium et Quaestores et Imperatores exercituum ex prouinciis decedentes referre dicebantur. Cic. Rendre leurs comptes.
    \
        Rationem vitae et magistratus gesti reposcere. Cic. Demander compte de son administration.
    \
        Rationibus referre. Tranquillus. En tenir compte et faire recepte.
    \
        Rationes Galliae procurare. Plin. Gouverner la France et l'administrer.
    \
        Pro ratione fructuum. Cato. Selon la quantité des fruicts.

    Dictionarium latinogallicum > ratio

  • 7 ratio

    ōnis f. [ reor ]
    1) счёт, подсчёт (r. accepti atque expensi Pl, тж. r. acceptorum et datorum C)
    rationem inire Cs (putare Pl, subducere C, conficere Cs) — считать, подсчитывать
    rationem alicujus rei habere (inire) C etc. — высчитывать что-л.
    a rationibus (sc. servus) Suсчетовод
    3) список, перечень, ведомость
    rationem alicujus rei conficere C — вести список чего-л.
    in rationem venire, тж. in rationes inferri Pt — быть внесённым в список, т. е. быть взятым на учёт
    4) сумма, итог, число ( pecuniae C)
    plurima auri et argenti r. Pt — множество золота и серебра, но
    5) деловые связи, денежные взаимоотношения, взаимные расчёты
    re ac ratione conjunctum esse cum aliquo C — находиться в деловых отношениях с кем-л.
    6) дела, вопросы (r. popularis C)
    temporis r. C — время, условия, обстоятельства
    quae r. tibi cum eo intercesserat? Cчто за дело было у тебя с ним?
    7) отношение, взаимоотношения
    veterem cum aliquo rationem reducere Pt — восстановить прежние отношения с кем-л.
    pro ratione alicujus rei C, Cs — сообразно с чем-л., по отношению к чему-л.
    habēre rationem cum terrā C — быть связанным с землёй, т. е. заниматься сельским хозяйством
    8) область, категория, разряд (in rationem utilitatis cadere C; studia in dissimili ratione C)
    9) учёт, соображение, принятие во внимание
    rationem habere (ducere) alicujus rei C — принимать что-л. во внимание
    10) выгода, интерес
    r. rei publicae C — учёт государственных интересов, политические соображения
    rationes suas alicui rei anteponĕre C — ставить свои личные интересы выше чего-л.
    salutis alicujus rationem habere Cs — заботиться о чьей-л. безопасности
    11) мышление, размышление, обдумывание, рассмотрение ( omnia ratione lustrare C)
    12) предмет размышления, проблема ( rationes agitandae exquirendaeque C)
    13) рассудок, разум ( bestiae rationis expertes sunt C); разумность, смысл (nulla hujusce rei r. est C)
    r. est aliquid facere Cразумно (т. е. следует) что-л. сделать
    14) образ, способ, приём, метод, план (r. dicendi C; r. argumentandi C; r. vivendi rhH. или vitae C; Socratĭca r. disserendi C)
    castrensis r. Cлагерный режим
    ratione C — методически, планомерно
    r. et via C — систематичность, планомерность
    r. belli C, Cs, QCвоенное искусство
    15) возможность, путь (nulla ad aliquid r. erat C)
    16) образ мыслей, взгляд, точка зрения, принцип ( homo alterius rationis C); направление, смысл ( epistulae in eandem rationem scriptae C); форма, порядок (duplex est r. orationis C)
    r. comitiorum C — порядок работы комиций, т. е. организация выборов
    17) основание, мотив ( alicujus rei causam rationemque cognoscere C)
    nullā ratione Cs — никоим образом, но: C без всякого основания
    confirmare aliquid rationibus C — подкрепить что-л. основательными доводами
    18) обоснование, доказательство (quid opus est ratione? C)
    19) (тж. r. conclusa Ap) умозаключение, вывод
    20) учение, система, теория, наука, школа (r. Epicūri C)
    21) положение, правило, мнение (mea sic est r. Ter)
    22) положение, состояние, устройство, система
    r. atque ordo Cs — упорядоченность, распорядок
    r. ordoque agminis Cs — походный порядок, строй

    Латинско-русский словарь > ratio

  • 8 ratio

    rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.
    I.
    Lit.
    (α).
    Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

    rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

    id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

    itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

    Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

    dextera digitis rationem computat,

    id. Mil. 2, 2, 49:

    magna ratio C. Verruci,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

    direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

    id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

    quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

    Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

    decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

    to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

    rationem ducere,

    to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

    omnium proeliorum,

    Caes. B. C. 3, 53; cf.:

    hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

    id. B. G. 6, 19; and:

    piratarum,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

    rationem inire,

    to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

    quattuor minae periere, ut ratio redditur,

    Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

    tibi ego rationem reddam?

    id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

    rationem referre,

    Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

    rationem repetere de pecuniis repetundis,

    id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

    drachumae, quas de ratione debuisti,

    according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

    grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

    how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—
    (β).
    Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

    rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

    Cato, R. R. 2, 5:

    rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

    Cic. Pis. 25, 61:

    ut rationes cum publicanis putarent,

    id. Att. 4, 11, 1:

    rationes a colono accepit,

    id. Caecin. 32, 94:

    quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

    id. Att. 5, 21, 12:

    rationes referre... rationes deferre,

    id. Fam. 5, 20, 2:

    Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

    Hor. A. P. 325 et saep.:

    A RATIONIBVS,

    an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—
    B.
    Transf.
    1.
    A list, roll, register (rare):

    cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

    Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

    Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28.—
    2.
    A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

    nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

    Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—
    3.
    A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

    res rationesque eri Ballionis curo,

    Plaut. Ps. 2, 2, 31:

    res rationesque vestrorum omnium,

    id. Am. prol. 4:

    re ac ratione cum aliquo conjunctus,

    Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

    de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

    id. Quint. 4, 15:

    cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

    Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

    ratio nummaria,

    Cic. Att. 10, 11, 2:

    aeraria ratio,

    id. Quint. 4, 15:

    ratio domestica... bellica,

    id. Off. 1, 22, 76:

    quod ad popularem rationem attinet,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    rationes familiares componere,

    Tac. A. 6, 16 fin.:

    fori judiciique rationem Messala suscepit,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

    in explicandis rationibus rerum civilium,

    id. Rep. 1, 8, 13:

    rationes civitatis,

    id. ib. 1, 6, 11:

    quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

    id. Mur. 17, 35:

    propter rationem Gallici belli,

    id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

    ad omnem rationem humanitatis,

    id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

    ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

    id. Att. 9, 11, A, 1.—
    b.
    Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

    me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

    Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

    exemplum meis alienissimum rationibus,

    id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

    consideres, quid tuae rationes postulent,

    Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

    si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

    Cic. Red. ad Quir. 1, 1.
    II.
    Trop., a reckoning, account, computation:

    postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

    presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

    itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

    i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

    nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

    an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

    census quom sum, juratori recte rationem dedi,

    id. Trin. 4, 2, 30; so,

    rationem dare, for the more usual rationem reddere,

    Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

    (argentarii) ratione utuntur,

    make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

    cum eam mecum rationem puto,

    go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

    frustra egomet mecum has rationes puto,

    Ter. Ad. 2, 1, 54:

    (Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

    Cic. N. D. 3, 29, 71:

    quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

    to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

    and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

    id. ib. 3, 86:

    ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

    that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

    semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

    id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

    nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

    id. Div. in Caecil. 9, 28;

    and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

    will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

    tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

    Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

    mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

    Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—
    B.
    Transf.
    1.
    Relation, reference, respect to a thing:

    (agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

    have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

    ubi ratio cum Orco habetur,

    Varr. R. R. 1, 4, 3;

    for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

    Col. 1, 3, 2:

    cum omnibus Musis rationem habere cogito,

    Cic. Att. 2, 5, 2:

    cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

    id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

    . quae ratio tibi cum eo intercesserat?

    id. Rosc. Com. 14, 41:

    pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

    id. Phil. 4, 6, 14:

    quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

    id. ib. 12, 7, 17:

    fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

    in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—
    b.
    Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

    quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

    id. Imp. Pomp. 7, 17:

    (deos) piorum et impiorum habere rationem,

    id. Leg. 2, 7, 15:

    cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

    Caes. B. C. 1, 9; so,

    absentis,

    id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

    sauciorum et aegrorum habita ratione,

    id. ib. 3, 75:

    moneret, frumenti rationem esse habendam,

    Hirt. B. G. 8, 34;

    so (al. frumentandi), rationem habere,

    Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

    alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

    Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

    alicujus salutis rationem habere,

    i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

    turpissimae fugae rationem habere,

    id. ib. 2, 31:

    ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 139:

    proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

    Caes. B. C. 1, 13:

    habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

    id. B. G. 5, 27:

    non ullius rationem sui commodi ducit,

    Cic. Rosc. Am. 44, 128:

    cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

    id. Clu. 42, 117:

    omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

    id. Lael. 24, 89; cf.:

    didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

    id. Fam. 3, 5, 1:

    habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

    bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

    ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

    id. Fam. 3, 6, 6:

    neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

    id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

    hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

    id. ib. 2, 2, 29, e70.—
    c.
    Relation to a thing, i. e.
    (α).
    Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

    nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

    ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

    Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

    tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

    Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

    ratio viaque defensionis,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

    itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

    Caes. B. C. 1, 30:

    mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

    Cic. de Or. 2, 72, 292:

    haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

    id. N. D. 1, 5, 11:

    dicendi,

    id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

    aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 36, 61:

    ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

    Caes. B. G. 7, 24:

    quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

    Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

    hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

    plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

    de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

    id. Rep. 1, 6, 11.—
    (β).
    Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

    sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

    Caes. B. G. 2, 19; cf.:

    ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

    id. ib. 2, 22; so,

    rei militaris,

    id. ib. 4, 23:

    ratio atque usus belli,

    the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

    novae rationes bellandi,

    id. ib. 3, 50:

    ratio equestris proelii,

    id. B. G. 5, 16:

    quorum operum haec erat ratio, etc.,

    id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

    tigna bina, etc.,

    id. B. G. 4, 17:

    serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

    Cic. Lael. 23, 87; cf.:

    ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

    id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

    civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

    id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

    reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

    id. ib. 2, 11, 22;

    1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

    id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

    haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

    Caes. B. G. 6, 11 fin.:

    ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

    id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

    docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

    id. B. G. 7, 14:

    hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

    Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

    quid refert, qua me ratione cogatis?

    id. Lael. 8, 26:

    quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

    Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

    simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

    id. ib. 3, 76:

    auxilium ferri nulla ratione poterat,

    id. ib. 1, 70:

    nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

    id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—
    (γ).
    With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

    678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

    multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

    id. ib. 2, 1, 40, ee

    103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

    id. Mur. 17, 35:

    nihil fallacius ratione tota comitiorum,

    id. ib. 17, 36:

    praedicere tempestatum rationem et praedonum,

    id. ib. 2, 4:

    tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

    id. Off. 2, 17, 60.—
    2.
    Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

    altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

    Cic. Off. 1, 28, 101:

    homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

    id. ib. 1, 4, 11 sq.:

    haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

    id. N. D. 2, 27, 69:

    lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

    id. N. D. 1, 42, 118:

    mens et ratio et consilium in senibus est,

    id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

    Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

    si ratio et prudentia curas aufert,

    Hor. Ep. 1, 11, 25:

    quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

    Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

    illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

    id. Rep. 2, 11, 22; and:

    moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

    Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

    consilio et ratione deficitur,

    Cic. Clu. 65, 184:

    Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

    Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

    nec sat rationis in armis,

    Verg. A. 2, 314:

    rationis egens,

    id. ib. 8, 299 et saep.:

    iracundia dissidens a ratione,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    majora quam hominum ratio consequi possit,

    id. ib. 1, 10, 15:

    quantum ratione provideri poterat,

    Caes. B. G. 7, 16 fin.:

    quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

    Hirt. B. G. 8, 6 init.:

    nec majore ratione bellum administrari posse,

    Caes. B. C. 7, 21:

    minari divisoribus ratio non erat,

    it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

    too, minime rationis est,

    Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

    Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

    which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

    quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

    reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—
    b.
    The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

    ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

    Auct. Her. 2, 18, 28:

    quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

    nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

    id. de Or. 2, 19, 80:

    noverit orator argumentorum et rationum locos,

    id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

    si mei consilii causam rationemque cognoverit,

    id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

    ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

    Caes. B. G. 2, 10 fin.:

    quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

    Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

    deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

    id. Caecin. 33, 96:

    non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

    id. N. D. 1, 27, 76:

    et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

    id. Div. 2, 50, 104:

    idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

    id. Att. 8, 11, D, §

    5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

    id. Fam. 4, 13, 3:

    rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

    id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

    rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

    id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

    quod cum disputando rationibusque docuisset,

    id. Rep. 1, 16, 25:

    his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

    id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

    num parva causa aut prava ratio est?

    reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—
    (β).
    In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

    ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

    Cic. Inv. 1, 13, 18:

    ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

    id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—
    c.
    Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

    in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

    in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

    ut ratione et via procedat oratio,

    id. Fin. 1, 9, 29:

    modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

    id. Quint. 7, 28; cf.:

    quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

    Hor. S. 2, 3, 266:

    nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

    Cic. N. D. 2, 16, 43:

    intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

    divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

    ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

    in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

    in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

    order, system, id. ib. 2, 33, 57;

    5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

    reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

    ratio et distributio,

    a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—
    d.
    A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

    erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

    Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13;

    2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

    id. ib. 1, 23, 37; cf.:

    omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

    id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

    continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

    id. Div. 1, 51, 117:

    Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

    doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

    Stoicorum ratio disciplinaque,

    id. Off. 3, 4, 20:

    Cynicorum ratio,

    id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

    etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

    id. ib. 3, 3, 4:

    improba navigii ratio tum caeca jacebat,

    Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

    si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

    Cic. Arch. 1, 1.—
    e.
    A view or opinion resting upon reasonable grounds:

    mea sic est ratio,

    Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

    inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

    cujus ratio etsi non valuit,

    Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—
    f.
    In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

    non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

    Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

    ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

    id. Fat. 16, 38; cf.:

    ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

    id. Rep. 3, 31, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > ratio

  • 9 duco

    dūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. -    - impér. 2ème pers. du sing.: duc; duce (Plaut.) [st1]1 [-] mener, conduire, faire passer d'un lieu à un autre, aller devant, guider.    - ducit via ad infernas sedes, Ov.: c'est la route des enfers.    - ducere aquam per fundum, Cic.: amener de l'eau à travers une propriété.    - error ad meliora ducendus, Quint.: erreur à rectifier.    - ducit quam proxime ad hostem potest: il s’avance le plus près possible de l’ennemi.    - ad strepitum citharae cessatum ducere curam, Hor. Ep. 1, 2, 31: endormir ses soucis au bruit de la cithare.    - vota bonos ducere ad exitus, Hor. C. 4.8.34: accomplir des voeux, mener des voeux à bonne fin.    - perque omnia duxit (me), Virg.: et elle m'a tout expliqué en détail. [st1]2 [-] amener (avec soi), conduire, mener (en prison, au tribunal...).    - ducere ad mortem: conduire à la mort (au supplice).    - aliquem jubes, duci (Sen.): tu envoies qqn à la mort.    - ducere in jus, Liv.: traîner en justice.    - C. Fuficium duci jussit petitorem, Cic. Verr. 2, 2, 12 § 31: il ordonna que l'on emprisonnât C. Fuficius qui était le demandeur (le plaignant). [st1]3 [-] conduire chez soi comme épouse, se marier, épouser (en parl. de l'homme).    - ducere uxorem domum, Plaut. Aul. 2, 1, 40: se marier.    - si tu negaris ducere, Ter. And. 2, 3, 5: si tu refuses de te marier.    - (uxorem) filiam alicujus ducere: épouser la fille de qqn.    - ducere ex plebeie, Liv. 4, 4: épouser une plébéienne. [st1]4 [-] conduire, marcher à la tête, être à la tête, commander (t. militaire).    - ducere primum pilum, Caes. BG. 5.35.6: être chef de la première compagnie des triaires.    - ducere ordinem: commander un manipule, être centurion.    - ducere copias: commander des troupes.    - cohortes ducebant, Tac.: les cohortes marchaient en tête. [st1]5 [-] mener (un cortège, un choeur), servir de chef, servir de guide.    - ducere funus: conduire des funérailles.    - ducere alicui exsequias, Plin. 8, 42, 64, § 154: faire des funérailles à qqn.    - ducere classem (discipulorum), Quint. 1, 2, 24: être le premier de sa classe. [st1]6 [-] mener (une ligne), tracer, décrire, tirer le fil, composer, prolonger, allonger, façonner, former.    - ducere orbem, Quint. 11, 3, 118: décrire une circonférence.    - ducere lineam, Plin.: tracer une ligne.    - ducere versus, Ov. Tr. 5, 12, 63: composer des vers.    - ducere fossam, Caes. BG. 7.72.1: creuser un fossé.    - ducere lateres de terra, Vitr. 2, 3: faire des briques de terre.    - ducere vivos vultus de marmore, Virg. En. 6, 849: faire le portrait en marbre.    - ducere choreas, Ov. M. 8, 582: former des danses.    - ducere stamina (fila): tirer le fil.    - lanas ducere, Ov. M. 4, 34: étirer la laine, filer la laine.    - ducere carmina: composer des vers. [st1]7 [-] tirer, faire descendre, faire sortir, attirer, aspirer, boire.    - ducere sortem, Cic. Div. 2, 33: tirer au sort.    - ducere ensem vagina, Sil. 8, 342: tirer l'épée du fourreau.    - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné.    - ducere tura naribus, Hor.: respirer l'encens.    - ducere pocula, Hor.: vider les coupes.    - ducere sollicitae jucunda oblivia vitae, Hor.: goûter l'agréable oubli d'une vie inquiète.    - sibi quisque ducere, Sall. J. 41: chacun se mit à tout attirer à soi (à tout s'approprier).    - boves naribus umiferum duxere ex aëre sucum, Cic. Div. 1: les boeufs aspirent avec leurs naseaux l'humidité contenue dans l'air. [st1]8 [-] tirer, prendre, recevoir.    - ducere exordium a nostra personna, Quint.: tirer l'exorde de notre personne.    - ducere originem + ab ou ex et abl.: tirer son origine de.    - ducere initium a... Cic.: commencer par.    - ducere honestum ab... Cic.: faire dériver l'honnête de... [st1]9 [-] traîner en longueur, passer (le temps), prolonger.    - aetatem in litteris ducere: passer sa vie dans les lettres.    - ducere diem ex die: vivre au jour le jour.    - bellum ducere: faire traîner la guerre en longueur.    - diem ex die ducere: différer de jour en jour.    - ubi se diutius duci intellexit, Caes.: dès qu'il comprit qu'on voulait gagner du temps.    - ducere noctem ludo, Hor.: passer la nuit à jouer. [st1]10 [-] conduire, inciter, pousser, séduire, tromper, leurrer.    - ducit te species, Hor.: l'extérieur te séduit.    - declamatores quosdam perversa ducit ambitio, ut... Quint. 10, 7, 21: une gloriole perverse pousse des déclamateurs à...    - amore patriae ductus: poussé par le patriotisme.    - me ad credendum tua ducit oratio, Cic.: ton discours me donne confiance. [st1]11 [-] calculer, compter.    - XC medimnûm milia duximus: nous avons compté 90.000 médimnes.    - rationem ducere: calculer, supputer.    - ducere suas rationes, Cic.: faire ses comptes.    - ducere rationem alicujus: tenir compte de qqn.    - ducere rationem alicujus rei: tenir compte de qqch.    - aratorum rationem ducere: tenir compte des laboureurs.    - sui commodi rationem non ducit: il ne fait aucun compte de ses intérêts. [st1]12 [-] estimer, penser, juger, regarder comme, tenir pour.    - Marcum probissimum duco: je considère Marcus comme très honnête.    - ducere aliquem pro + abl. ( in + abl. ou loco + gén.): regarder qqn comme.    - aliquem in numero hostium ducere: compter qqn au nombre des ennemis.    - avec gén. de prix - magni, parvi ducere (= habere, facere, putare, aestimare): estimer beaucoup, estimer peu.    - pluris ducere: estimer davantage.    - pro nihilo ducere: estimer comme rien.    - ducere aliquem despicatui, Cic. Fl. 27, 65: mépriser qqn.    - summa probitate ducebatur: on le regardait comme très honnête.    - Marcus probissimus ducebatur: on considérait Marcus comme très honnête.    - ducere + prop. inf.: penser que.    - ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse duxerunt, Caes. BG. 1: ils pensèrent que deux ans devaient leur suffire pour ces préparatifs.    - ducere alicujus modestiam in conscientiam, Sall.: interpréter la modestie de qqn comme un aveu (d'infériorité). [st1]13 [-] locutions diverses.    - ducere cicatricem, Ov.: se cicatriser.    - ducere colorem, Virg.: se colorer (en parl. du raisin).    - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné.    - ilia ducere, Hor.: [tirer les flancs] = être poussif (en parl. d'un cheval).
    * * *
    dūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. -    - impér. 2ème pers. du sing.: duc; duce (Plaut.) [st1]1 [-] mener, conduire, faire passer d'un lieu à un autre, aller devant, guider.    - ducit via ad infernas sedes, Ov.: c'est la route des enfers.    - ducere aquam per fundum, Cic.: amener de l'eau à travers une propriété.    - error ad meliora ducendus, Quint.: erreur à rectifier.    - ducit quam proxime ad hostem potest: il s’avance le plus près possible de l’ennemi.    - ad strepitum citharae cessatum ducere curam, Hor. Ep. 1, 2, 31: endormir ses soucis au bruit de la cithare.    - vota bonos ducere ad exitus, Hor. C. 4.8.34: accomplir des voeux, mener des voeux à bonne fin.    - perque omnia duxit (me), Virg.: et elle m'a tout expliqué en détail. [st1]2 [-] amener (avec soi), conduire, mener (en prison, au tribunal...).    - ducere ad mortem: conduire à la mort (au supplice).    - aliquem jubes, duci (Sen.): tu envoies qqn à la mort.    - ducere in jus, Liv.: traîner en justice.    - C. Fuficium duci jussit petitorem, Cic. Verr. 2, 2, 12 § 31: il ordonna que l'on emprisonnât C. Fuficius qui était le demandeur (le plaignant). [st1]3 [-] conduire chez soi comme épouse, se marier, épouser (en parl. de l'homme).    - ducere uxorem domum, Plaut. Aul. 2, 1, 40: se marier.    - si tu negaris ducere, Ter. And. 2, 3, 5: si tu refuses de te marier.    - (uxorem) filiam alicujus ducere: épouser la fille de qqn.    - ducere ex plebeie, Liv. 4, 4: épouser une plébéienne. [st1]4 [-] conduire, marcher à la tête, être à la tête, commander (t. militaire).    - ducere primum pilum, Caes. BG. 5.35.6: être chef de la première compagnie des triaires.    - ducere ordinem: commander un manipule, être centurion.    - ducere copias: commander des troupes.    - cohortes ducebant, Tac.: les cohortes marchaient en tête. [st1]5 [-] mener (un cortège, un choeur), servir de chef, servir de guide.    - ducere funus: conduire des funérailles.    - ducere alicui exsequias, Plin. 8, 42, 64, § 154: faire des funérailles à qqn.    - ducere classem (discipulorum), Quint. 1, 2, 24: être le premier de sa classe. [st1]6 [-] mener (une ligne), tracer, décrire, tirer le fil, composer, prolonger, allonger, façonner, former.    - ducere orbem, Quint. 11, 3, 118: décrire une circonférence.    - ducere lineam, Plin.: tracer une ligne.    - ducere versus, Ov. Tr. 5, 12, 63: composer des vers.    - ducere fossam, Caes. BG. 7.72.1: creuser un fossé.    - ducere lateres de terra, Vitr. 2, 3: faire des briques de terre.    - ducere vivos vultus de marmore, Virg. En. 6, 849: faire le portrait en marbre.    - ducere choreas, Ov. M. 8, 582: former des danses.    - ducere stamina (fila): tirer le fil.    - lanas ducere, Ov. M. 4, 34: étirer la laine, filer la laine.    - ducere carmina: composer des vers. [st1]7 [-] tirer, faire descendre, faire sortir, attirer, aspirer, boire.    - ducere sortem, Cic. Div. 2, 33: tirer au sort.    - ducere ensem vagina, Sil. 8, 342: tirer l'épée du fourreau.    - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné.    - ducere tura naribus, Hor.: respirer l'encens.    - ducere pocula, Hor.: vider les coupes.    - ducere sollicitae jucunda oblivia vitae, Hor.: goûter l'agréable oubli d'une vie inquiète.    - sibi quisque ducere, Sall. J. 41: chacun se mit à tout attirer à soi (à tout s'approprier).    - boves naribus umiferum duxere ex aëre sucum, Cic. Div. 1: les boeufs aspirent avec leurs naseaux l'humidité contenue dans l'air. [st1]8 [-] tirer, prendre, recevoir.    - ducere exordium a nostra personna, Quint.: tirer l'exorde de notre personne.    - ducere originem + ab ou ex et abl.: tirer son origine de.    - ducere initium a... Cic.: commencer par.    - ducere honestum ab... Cic.: faire dériver l'honnête de... [st1]9 [-] traîner en longueur, passer (le temps), prolonger.    - aetatem in litteris ducere: passer sa vie dans les lettres.    - ducere diem ex die: vivre au jour le jour.    - bellum ducere: faire traîner la guerre en longueur.    - diem ex die ducere: différer de jour en jour.    - ubi se diutius duci intellexit, Caes.: dès qu'il comprit qu'on voulait gagner du temps.    - ducere noctem ludo, Hor.: passer la nuit à jouer. [st1]10 [-] conduire, inciter, pousser, séduire, tromper, leurrer.    - ducit te species, Hor.: l'extérieur te séduit.    - declamatores quosdam perversa ducit ambitio, ut... Quint. 10, 7, 21: une gloriole perverse pousse des déclamateurs à...    - amore patriae ductus: poussé par le patriotisme.    - me ad credendum tua ducit oratio, Cic.: ton discours me donne confiance. [st1]11 [-] calculer, compter.    - XC medimnûm milia duximus: nous avons compté 90.000 médimnes.    - rationem ducere: calculer, supputer.    - ducere suas rationes, Cic.: faire ses comptes.    - ducere rationem alicujus: tenir compte de qqn.    - ducere rationem alicujus rei: tenir compte de qqch.    - aratorum rationem ducere: tenir compte des laboureurs.    - sui commodi rationem non ducit: il ne fait aucun compte de ses intérêts. [st1]12 [-] estimer, penser, juger, regarder comme, tenir pour.    - Marcum probissimum duco: je considère Marcus comme très honnête.    - ducere aliquem pro + abl. ( in + abl. ou loco + gén.): regarder qqn comme.    - aliquem in numero hostium ducere: compter qqn au nombre des ennemis.    - avec gén. de prix - magni, parvi ducere (= habere, facere, putare, aestimare): estimer beaucoup, estimer peu.    - pluris ducere: estimer davantage.    - pro nihilo ducere: estimer comme rien.    - ducere aliquem despicatui, Cic. Fl. 27, 65: mépriser qqn.    - summa probitate ducebatur: on le regardait comme très honnête.    - Marcus probissimus ducebatur: on considérait Marcus comme très honnête.    - ducere + prop. inf.: penser que.    - ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse duxerunt, Caes. BG. 1: ils pensèrent que deux ans devaient leur suffire pour ces préparatifs.    - ducere alicujus modestiam in conscientiam, Sall.: interpréter la modestie de qqn comme un aveu (d'infériorité). [st1]13 [-] locutions diverses.    - ducere cicatricem, Ov.: se cicatriser.    - ducere colorem, Virg.: se colorer (en parl. du raisin).    - ducere os (vultum), Ov.: prendre un visage renfrogné.    - ilia ducere, Hor.: [tirer les flancs] = être poussif (en parl. d'un cheval).
    * * *
        Duco, ducis, duxi, ductum, ducere. Terent. Mener en main, Guider, Duire.
    \
        Ducuntur omnia Dei nutu. Plaut. Tout est mené et gouverné et conduict par le vouloir de Dieu.
    \
        Ducere se ad aliquem. Plaut. S'en aller, etc.
    \
        Ducere se ab aedibus. Plaut. S'en aller hors de la maison.
    \
        Ducere se deorsum de arbore. Plautus. Descendre de dessus un arbre.
    \
        Ducere ad credendum. Cic. Duire, Induire.
    \
        Duci ad cognitionis cupiditatem. Cic. Estre duict et mené de nature à vouloir scavoir.
    \
        Per omnia aliquem ducere. Virgil. Le mener par tout, et luy monstrer tout.
    \
        AEtatem ducere. Horat. Vivre.
    \
        AEstas septima ducitur. Virgil. Quand on vit sept estez, ou sept annees.
    \
        AEtatem in literis ducere. Cic. Employer son temps à l'estude continuellement.
    \
        Deus duxit aeuum per suos gradus. Senec. A mené et divisé la vie de l'homme par certains degrez et aages, comme par enfance, adolescence, jeunesse, etc.
    \
        Ducere agmen. Cic. Mener et aller devant, Conduire.
    \
        Aluum ducere. Cels. Faire lascher le ventre.
    \
        Nostros in longum ducis amores. Virgil. Tu recules et prolonges.
    \
        Anhelitum ex cursura ducere. Plaut. Haleter, Estre à la grosse haleine.
    \
        Animam ducere, pro Viuere. Liu. Vivre.
    \
        Animam ducere de caelo. Cic. Tirer son haleine de l'air.
    \
        Aquam. Cic. Faire venir l'eaue et conduire d'un ruisseau ou fontaine en quelque autre lieu.
    \
        Argentum. Virgil. Estendre, Alonger.
    \
        Argumenta ex ipsis positionum vitiis ducimus. Quintil. Nous prenons, etc.
    \
        Bellum cum aliquo. Virgil. Faire la guerre à aucun.
    \
        Ipse qui caelum nebulasque ducit. Seneca. Dieu qui conduit et gouverne le ciel.
    \
        In carcerem ducere. Cic. Mener en prison.
    \
        Cicatricem. Columel. Refermer et guarir la playe, et la mener à cicatrice.
    \
        Ducta cicatrix. Liu. Une playe refermee et venue en cicatrice.
    \
        Colorem. Virgil. Prendre couleur, Se coulourer.
    \
        Colore aureo pelles ducere. Plin. Teindre en couleur d'or.
    \
        Coniectura ducitur ex hac re. Cic. On prend conjecture de ce.
    \
        In crimen ducere. Tacit. Attribuer et imputer à crime.
    \
        Ex animo curam ducere. Plaut. Jecter hors soulci.
    \
        Diem ducit Lucifer. Virgil. Ameine.
    \
        Diem somno ducere. Senec. Passer le jour à dormir.
    \
        Vagina ducitur ensis. Sil. Est desgainee.
    \
        In errorem ducere. Ouid. Faire errer.
    \
        Exequias alicui ducere. Plin. iunior. Le convoyer en terre.
    \
        Exercitum in Sabinos ducere. Caes. Faire marcher son ost et son armee.
    \
        Exordium a re aliqua ducere. Cic. Commencer, prendre le commencement.
    \
        Figuram ducere veri. Claud. Sembler estre vray, Resembler au naturel.
    \
        Fossam. Liuius. Faire un fossé, ou une trenchee.
    \
        Fraena manu ducere. Ouid. Retirer la bride à soy.
    \
        Frigus ab vmbra ducere. Ouid. Prendre fraicheur à l'ombre.
    \
        Funem ducere. Horat. Mener une chorde et la trainer apres soy.
    \
        Funus alicui ducere. Plin. Convoyer quelqu'un en terre.
    \
        Genus ab aliquo ducere. Ouid. Estre venu ou descendu de la race et lignee d'aucun.
    \
        Blandis ducitur hora dolis. Propert. L'heure se passe.
    \
        Nos flendo ducimus horas. Virgil. Nous consumons le temps à pleurer, Le temps se passe et se perd tandis que nous nous amusons à pleurer.
    \
        Horas extremas ducere. Martial. Mourir, Tirer à la fin.
    \
        Ilia ducere. Horat. Halleter, et batre les flancs, comme un cheval poussif, ou qui est hors d'haleine.
    \
        Initium a re aliqua ducere. Cic. Commencer.
    \
        Initium ducere ex aliquo. Quintil. Cic. Prendre son commencement.
    \
        In ius aliquem ducere. Terent. Mener par devant le juge.
    \
        Laminam ducere. Quintil. Estendre.
    \
        Lateres. Vitruuius. Faire des tuiles.
    \
        Lineam. Plinius. Tirer une ligne au pinceau, Reigler.
    \
        Ducit duo lina acus. Cels. Quand en une aguille on a enfilé deux filets.
    \
        Ducitur et digitis littera rara meis. Ouid. J'escri peu souvent, Je n'escri guere souvent.
    \
        In ludum ducere et reducere. Terent. Mener et ramener.
    \
        In matrimonium. Cic. Espouser, Prendre à femme.
    \
        Mucronem. Virgil. Desgainer.
    \
        Muros. Virgil. Continuer à haulser les murailles.
    \
        Noctem ducere ludo. Claud. Jouer toute nuict.
    \
        Noctem iucundis sermonibus. Plin. iunior. Passer la nuict.
    \
        Nomen ex re aliqua. Cic. Prendre surnom et appellation de quelque chose.
    \
        Notam ducere. Horat. Estre marqué.
    \
        Obliuia ducere poenae. Valer. Flac. Oublier la peine.
    \
        Opinione duci. Cic. Estre mené et meu, etc.
    \
        Orationem ducere ab eodem verbo. Cic. Commencer.
    \
        Ordine ducere. Virgil. Mener par ordre.
    \
        Os exquisitis modis ducere. Quintil. Faire diverses mines et grimaces de la bouche.
    \
        Otia ducere. Ouid. Estre oisif.
    \
        Parietem per vestibulum alicuius ducere. Cic. Faire continuer une paroy, et faire passer parmi, etc.
    \
        In partes ducere. Tacit. Attirer à sa bende et de son parti.
    \
        Pectus in contraria ducere. Ouid. Faire avoir à aucun diverses et contraires voluntez, Faire qu'il vueille tantost une chose, tantost le contraire.
    \
        Ducunt eum pedes rus. Plaut. Le meinent aux champs, Il va à pied.
    \
        Pensa manu ducere. Iuuenal. Filer.
    \
        Piscem hamo ducere. Ouid. Attirer.
    \
        Pocula ducere. Propert. Tenir longue table à boire, Continuer longuement la buverie.
    \
        Principium a re aliqua. Cic. Commencer.
    \
        Prouincias ducere. Tacit. Gouverner.
    \
        Ducere suam rationem. Cic. Avoir esgard à soy.
    \
        Hanc nemo ducit rationem, sed, etc. Caelius ad Ciceronem. Personne ne prend garde à ce, etc.
    \
        Rationem salutis ducere. Cic. Avoir esgard à son salut.
    \
        Ex his enim, similibusque saepe noua curandi ratio ducenda est. Cels. Il fault prendre ou adviser et tirer nouvelle maniere de curer et guarir la maladie.
    \
        Remos ducere. Ouid. Demener les rames, Tirer à la rame.
    \
        Ruinam Senec. Cheoir et tomber impetueusement.
    \
        Sermonem a re quapiam. Cic. Commencer son propos par quelque chose. \ Sessum. Plaut. Mener asseoir.
    \
        Similitudinem e re aliqua. Cic. Prendre patron.
    \
        In opaco situm ducere. Quintil. Devenir chansi, Se chansir.
    \
        Somnos. Virgil. Dormir.
    \
        Sortem. Cic. Faire sort.
    \
        Spiritum. Attirer le vent. Et per translationem, Vivre. Cic.
    \
        Spiritum naribus. Varro. Tirer son vent par les narines.
    \
        Stamina. Ouid. Filer de la laine.
    \
        Sulcos. Plin. Faire des seillons.
    \
        Suspiria. Mart. Souspirer.
    \
        Ex facto ipso suipiciones ducentur, si etc. Cic. On cueillera et prendra les souspecons du faict.
    \
        Tempus ducere. Cic. Passer et prolonger le temps.
    \
        In transennam dolis ducere. Plaut. Mener.
    \
        Triumphum ducere. Plin. Triompher.
    \
        Vallum. Liu. Faire un rampart, et le continuer loing.
    \
        E luto vasa ducere. Quintil. Faire, Former.
    \
        Ducere vitam. Cic. Vivre.
    \
        Vtilitatem ex re aliqua ducere. Cic. Retirer aucun prouffit de quelque chose.
    \
        Ducere vultum. Martial. Se refrongner, Faire laide mine.
    \
        Viuos vultus de marmore. Virgil. Tailler au vif en marbre.
    \
        Vxorem ducere. Cic. Se marier, Prendre à femme et mener en sa maison.
    \
        Ducere, verbum, pertinet ad vsurarum rationem. Cic. Compter et payer.
    \
        Vsuras ducere. Cic. Continuer le payement des usures.
    \
        Duci authoritate. Cic. Estre meu et induict.
    \
        Duci cogitatione alio. Cic. Estre mené.
    \
        Duci despicatui. Cic. Estre desprisé, Quand on ne fait compte de nous.
    \
        Duci phaleratis dictis. Terent. Estre mené et abusé par belles parolles. \ Errore. Cic. Se laisser abuser.
    \
        Falso gaudio. Terent. Estre entretenu et repeu longuement de faulse joye.
    \
        Gloria. Cic. Estre mené et meu de gloire, Aimer honneur.
    \
        Mercede et praemio. Cic. Quand le loyer meine aucun et l'induist à faire quelque chose.
    \
        In hostium loco et numero duci. Cic. Estre reputé pour ennemi.
    \
        Ventre. Horat. Estre sur sa bouche, Aimer les bons morceaulx.
    \
        Ducere. Cic. Prolonger, Alonger, Differer.
    \
        Bellum ducere. Cic. Prolonger la guerre, Faire durer la guerre, et ne vouloir point combatre à oultrance.
    \
        Ducere diem ex die. Caes. Remettre aucun de jour en jour, Bailler des remises.
    \
        Vbi se diutius duci intellexit. Caesar. Qu'on le menoit et abusoit de belles parolles.
    \
        Ducere. Cic. Estimer et penser.
    \
        Animo ducere. Virgil. Penser en soymesme.
    \
        Ducere infra se omnia humana. Cic. Estimer toutes choses moindres que soy.
    \
        Nihil ducere in bonis praeter virtutem. Cic. N'estimer qu'il y ait autre chose qui doibve estre appelee bien, fors vertu.
    \
        Ducere damno. Plaut. Tenir à grand perte.
    \
        Gloriae ducere alicui quidpiam. Cic. Luy tourner à grand loz, Luy attribuer à louange.
    \
        Ducere in gloria. Plin. Reputer à grand loz et gloire.
    \
        Ducere honori. Sallust. Estimer une chose estre honorable, Attribuer et reputer à honneur.
    \
        Ducere laudi. Terent. Tourner à loz, Attribuer à louange.
    \
        Ducere minoris. Sallust. Estimer moins.
    \
        Officii duxit, exorare filiae patrem. Suetonius. Il pensa que c'estoit à luy à faire, etc. Il estima que pour faire son debvoir, il falloit, etc.
    \
        Ducere parui. Cic. Peu estimer.
    \
        Ducere prae se neminem. Author ad Heren. N'estimer que soy, N'estimer personne au pris, ou en comparaison de soy.
    \
        Ducere pro falsis. Sallust. Tenir et estimer une chose pour mensonge.
    \
        Ducere aliquid pro nihilo. Cic. N'en tenir compte non plus que de rien.
    \
        Ducere aliquid vxori probro. Plaut. Luy reprocher et imputer à meschanceté.
    \
        Ducere aliquem ex aere. Plin. Faire la statue d'aucun de fonte ou de cuyvre.

    Dictionarium latinogallicum > duco

  • 10 Надежда

    - spes (alicujus rei, de aliqua re); fiducia (rei alicujus); praesumptio; exspectatio;

    • в надежде на что? - qua spe?

    • в надежде на что-л. - ad spem alicujus rei;

    • возлагать надежды - spem bonam (re)ponere;

    • возлагать надежду на кого-л. - habere spem de aliquo; spes in aliquo est;

    • полный надежды - spei certus;

    • не иметь надежды - desperare; nullam spem habere;

    • нет никакой надежды - spei nihil est; nulla spes est;

    • нет никакой надежды, что это случится - id fore spes nulla est / ostenditur / relinquitur / nullus spei relictus est locus;

    • потерять надежду - spem abjicere (deponere); a spe repelli; decidere a spe;

    • потерять надежду на победу - desperare victoriam;

    • лишиться надежды - desperare; diffidere; nulla spe pasci; animo cadere; spen omnem deponere / abjicere spem omnium rerum;

    • лишить кого-либо надежды - spem alicui adimere / eripere / auferre; de spe dejicere aliquem;

    • не питать никакой надежды на мир - desperare pacem;

    • когда всякая надежда была потеряна - spe undique abscisa;

    • угасшая надежда - spes sublapsa;

    • потерявший всякую надежду - spe depulsus;

    • лишить надежды - tollere spem;

    • возыметь некоторую надежду - in nonnulam spem venire, ingredi, adduci;

    • слабая надежда - specula;

    • у меня есть надежда - spes me tenet; aliquid in spe est;

    • у меня остается еще некоторая надежда - spes me quaedam sustentat;

    • есть некоторый луч надежды - spes affulget;

    • твоя надежда не тщетна (не напрасна) - ad spem respondet eventus; spes tua non fuit irrita;

    • внушать надежду - aliquem in spem vocare;

    • моя надежда на успех моей просьбы возросла - majorem spem impetrandi nactus sum;

    • мыс Доброй Надежды - - Caput Bonae Spei;

    • внушать (подать) надежду - ostendere spem; afferre, facere, dare spem; spondere (ingenium Philippi magnum spondebat virum); in spem inducere aliquem; spem injicere alicui;

    • есть надежда на что-л. - ostenditur spes alicujus rei;

    • окрылённые надеждой - in spem adducti;

    • лелеять надежду - affectare spem;

    • питать добрые надежды - bene sperare;

    • я имею великую надежду - magna me spes tenet; magna un spe sum; spem bonam habeo;

    • подающий бoльшие надежды - in quo certior spes est; (юноша) - adulescens summae spei;

    • тешить (обманывать) себя пустой надеждой - blandiri sibi inepta spe;

    • льститься пустой надеждой - spes inanes agitare;

    • обмануться в надежде - spe dejici, labi;

    • надежда достичь чего-л. - spes affectandae alicujus rei;

    • в надежде достигнуть власти - spe dominationis, in spe potentiae;

    • погибли надежды земледельца - coloni vota jacent;

    • вся надежда на него - omnis spes vertitur in eo;

    • вся моя надежда на Бога, его милосердие и благость - in unius Dei bonitate atque clementia omnia statuo / colloco / pono; omnes in solo Deo sitas atque locatas rationes et spes habeo; in Deo spes mea omnis residet;

    • только эта надежда мне и остается - haec una mihi spes superest; hac una spe nitor;

    • надежда его обманула - spes eum frustratur;

    • надежда моя осталась тщетной - spes mea in irritum redacta est; ad irritum spes mea cecidit;

    • он тешит его тщетной надеждой - ilu надежда - illum inani spe ducit / pascit / lactat;

    • ты оправдал наши надежды - exspectationem de te factam explevisti; conceptae de te opinioni egregie respondisti;

    • только надежда утешает человека в несчатьи - sola spes hominem in miseriis consolari solet;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Надежда

  • 11 Исследовать

    - examinare; explorare; spectare; vestigare (causas rerum); investigare; indagare; quaerere (initia alicujus rei); inquirere; requirere (rationes earum rerum, quas semper videmus); scrutari; rimari; tractare (definitionem alicujus rei; quaestionem; proeliorum vias); temptare; experiri; torquere (torqueatur vita Sullae); peragrare; disputare;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Исследовать

  • 12 purgo

    āvī, ātum, āre [из purīgo от purus + ago ]
    1) чистить, очищать (cloacas Dig etc.; urbem C); перебирать ( pisum in lance Pt); расчищать ( viam Dig); прочищать, слабить ( radix multum valet ad purgandum C)
    2) искупать ( nefas O); заглаживать (malum facinus forti facinore L)
    3) оправдывать или оправдываться (в чём-л.) (p. facīnus QC; dedecora alicujus Eutr); опровергать ( crimen C)
    aliquem de aliquā re или alicujus rei p. C etc. — оправдывать кого-л. в чём-л.
    p. se alicui C — оправдываться (защищать себя) перед кем-л.
    4) очищать, освобождать
    p. rationes Su — регулировать счёты, учинять расчёт, расплачиваться сполна
    5) убирать (rudēra Su; sordes Cld); удалять, устранять ( meturo doloris O)

    Латинско-русский словарь > purgo

  • 13 defero

    dē-fĕro, tŭli, lātum, ferre, v. a., to bear or bring away a thing from a place; to bear, carry, bring down.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    Without stating the terminus (not very freq.):

    roseam Auroram per oras Aetheris,

    Lucr. 5, 656; 5, 273; 6, 639:

    Rhodanus amnis segnem deferens Ararim,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; 6, 27, 31, § 136; Ov. M. 9, 117;

    ex Helicone coronam,

    Lucr. 1, 119:

    ramalia arida tecto,

    Ov. M. 8, 646. — Absol.:

    flumina liquida ac deferentia,

    Plin. Pan. 82 med. —Far more freq.,
    2.
    Indicating the terminus (by ad, in, an adv. of place, the dat., etc.):

    literas ad Caesarem,

    Caes. B. G. 5, 45, 3:

    epistolam ad Ciceronem,

    id. ib. 5, 48, 3 and 8; cf.:

    mandata ad aliquem,

    id. B. C. 1, 9; 3, 22:

    aurum ad gnatum suum,

    Plaut. Trin. 4, 2, 115; cf. id. Truc. 2, 5, 64; Ter. Heaut. 4, 6, 18;

    natos ad flumina,

    Verg. A. 9, 604:

    Germani ad castra Romanorum delati,

    Caes. B. G. 6, 42 fin. et saep.:

    semen quod ex arbore per surculos defertur in terram,

    Varr. R. R. 1, 40, 4:

    aurum et omnia ornamenta sua in aerarium,

    Liv. 5, 25:

    aedes in planum et colli subicere,

    id. 2, 7: cf. Cic. Rep. 2, 31:

    ferrum in pectus,

    Tac. A. 1, 35:

    castra in viam,

    Liv. 22, 15:

    aciem in campos,

    id. 9, 37:

    in praeceps deferri,

    id. 5, 47; cf. id. 44, 5; Quint. 1, 12, 10:

    praeceps in undas deferar,

    Verg. E. 8, 60; Ov. F. 6, 228:

    in vicum,

    Hor. Ep. 2, 1, 269 et saep.:

    hunc sub aequora,

    i. e. submerge, Ov. M. 14, 601:

    quasdam (virgines) ex plebe homines domos deferebant,

    Liv. 1, 9:

    si forte eo (sc. Demetriadem) deferret fuga regem,

    id. 36, 20:

    quo pennis delata sit ales,

    Lucr. 6, 822:

    cum pallam mihi Detulisti,

    Plaut. Men. 2, 3, 42; so,

    epistolas alicui,

    id. Trin. 4, 2, 109 et saep.
    B.
    In partic.
    1.
    Naut. t. t., to drive away, drive down, drive a ship, or those on board a ship, to any place:

    onerariae duae paullo infra delatae sunt,

    Caes. B. G. 4, 36 fin.; id. B. C. 3, 30:

    una (navis) delata Oricum,

    id. ib. 3, 14, 2:

    (Labienus) longius delatus aestu, etc.,

    id. B. G. 5, 8, 2:

    quem cum ex alto ignotas ad terras tempestas et in desertum litus detulisset,

    Cic. Rep. 1, 17 fin.; cf. id. Ac. 2, 3, 8.—
    b.
    Rarely in gen., to bring, convey to any place (as a ship, its passengers):

    e portu navis huc nos dormientes detulit,

    Plaut. Am. 2, 2, 69.—
    2.
    Mercant. t. t., to bring to market, to sell (post-Aug.):

    nexos maniplos,

    Col. 10, 315: pallium. Petr. 12, 2:

    videamus hoc, quod concupiscimus, quanti deferatur,

    Sen. Ep. 42.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bring:

    redde harmoniaī Nomen, ab organicis alto delatum Heliconi,

    brought, Lucr. 3, 133; 5, 65:

    (Alexander) eadem fortunae pignora in discrimen detulisset,

    Liv. 9, 18 fin.; cf.:

    fabulas in certamen,

    Quint. 10, 1, 66: hac re ad consilium delata, having been taken into consideration, Caes. B. G. 3, 23 fin.; so,

    rem ad consilium,

    id. ib. 5, 28, 2:

    qui ad agendum nihil cogitati detulerit,

    Quint. 4, 5, 2:

    (poëta) si foret hoc nostrum delatus in aevum, Detereret sibi multa,

    Hor. S. 1, 10, 68. —
    B.
    With particular accessory notions.
    1.
    To bring, give to one, grant, confer upon, allot, to offer to any one, transfer, deliver (for syn. v. do—very freq.).
    (α).
    Aliquid ad aliquem:

    ad hunc totius belli summam omnium voluntate deferri,

    Caes. B. G. 2, 4, 7:

    imperium ad aliquem,

    id. ib. 6, 2; 7, 4, 6; Cic. Leg. 3, 2; id. Lig. 1, 3:

    omnem rem ad Pompeium,

    id. Fam. 1, 1; cf.:

    omnia ad unum,

    id. de Imp. Pomp. 23, 67:

    causam ad Galbam,

    id. Brut. 22, 86:

    primas ad aliquem,

    id. N. D. 1, 6, 15 et saep.—
    (β).
    Aliquid alicui:

    sibi a Caesare regnum civitatis deferri,

    Caes. B. G. 5, 6, 2; Fasti ap. Cic. Phil. 2, 34, 87; cf.:

    regnum et diadema uni,

    Hor. Od. 2, 2, 22:

    fasces indigno,

    id. Ep. 1, 16, 34:

    praemium dignitatis alicui (opp. denegare),

    Cic. Fl. 1:

    ultro ei legationem (opp. denegare),

    id. Fam. 13, 55; cf. id. ib. 4, 13:

    palmam alicujus rei Crasso,

    id. de Or. 2, 56; cf. Liv. 7, 13; Quint. 10, 1, 53:

    omnem ei auctoritatem,

    Cic. Fl. 6, 14:

    pacem hostibus,

    Liv. 23, 13:

    Octaviam neptem condicionem,

    Suet. Caes. 27 et saep. —
    (γ).
    With acc. alone, or absol.:

    jusjurandum,

    to tender an oath, Quint. 5, 6, 6; cf. ib. § 3 and § 4;

    si quid petet, ultro defer,

    Hor. Ep. 1, 12, 23 et saep.—
    2.
    To bring or give an account of, to report, announce, signify, state (for syn. v. declaro init.

    very freq.): qui nostra consilia ad adversarios deferat,

    Cic. Clu. 52; so,

    aliquid ad aliquem,

    id. Mil. 9 fin.; id. Cat. 3, 3, 7; Caes. B. G. 2, 17, 4; 5, 25, 4 et saep.:

    ut (haec) per eos ad Caesarem deferrentur,

    id. ib. 7, 17 fin.; so with per, id. B. C. 3, 30, 6; 3, 63, 5 al.:

    qui ad Caesarem detulerint delaturive sint, me poenitere consilii mei,

    Cic. Att. 11, 7, 5; so with acc. and inf., id. Verr. 2, 5, 62; Verg. A. 4, 299 al.—
    b.
    Legal t. t.: nomen, and post-Aug., aliquem, to indict, impeach, accuse before the pretor, as plaintiff or informer (for syn. cf.:

    denuntio, indico): nomen alicujus de parricidio,

    Cic. Rosc. Am. 10, 28:

    nomen amici mei de ambitu,

    id. Cael. 31, 76; id. Rosc. Am. 23; nomen suo familiari (dat.) eadem de re, id. ib. 23:

    nomen tibi,

    id. Pis. 33, 82; cf.:

    illi nonnihil tamen in deferendo nomine secuti,

    id. Rosc. Am. 3, 8:

    ad deferendos reos praemio duci,

    Quint. 12, 7, 3:

    reos ad praetorem,

    Tac. A. 14, 41:

    reos ejusdem criminis detulerunt,

    Quint. 11, 1, 79; cf.:

    defertur majestatis,

    Tac. A. 14, 48 (v. Draeger ad loc.):

    adulterii,

    id. ib. 4, 42:

    impietatis in principem,

    id. ib. 6, 47:

    Drusus defertur moliri res novas,

    id. ib. 2, 27; cf.:

    defertur simulavisse partum,

    ib. 3, 22:

    ad deferenda de Perseo crimina,

    Liv. 42, 11; cf. Quint. 4, 2, 98; cf.

    also: et cum occiderentur, detuli sententiam,

    voted to condemn, Vulg. Act. 26, 10. — Absol.:

    et minari et deferre etiam non orator potest,

    Quint. 4, 1, 22.—Of denouncing:

    quae apud vos de me deferunt,

    Cic. Agr. 3, 1.—
    c.
    Pub. law t. t.
    (α).
    Aliquid ad aerarium, and more freq. simply aliquid, to give in at the Aerarium:

    horum nomina ad aerarium detulisset,

    Cic. Phil. 5, 5 fin.:

    quamquam rationes deferre properarim (for which referre is repeatedly used just before),

    Cic. Fam. 5, 20, 3.—Hence of persons, to recommend them for future consideration and reward, for their services to the state:

    in beneficiis ad aerarium delatus est,

    Cic. Arch. 5 fin.; id. Fam. 5, 20, 7; id. Balb. 28; id. Att. 5, 7:

    senatus consultum factum ad aerarium deferre,

    the public archives, Liv. 39, 4, 8; Tac. A. 3, 51; 13, 28; Suet. Aug. 94, 3.—
    (β).
    Deferre in censum, to report any thing for assessment, to return one's property to the censors:

    mille quingentum aeris in censum,

    Gell. 16, 10, 10;

    for which, deferre censum,

    Plin. 7, 48, 49, § 159; Tac. A. 6, 41.— Pass. in mid. force:

    deferri in censum,

    to report one's self for assessment, Eutr. 1, 7.—
    3.
    To ascribe, Amm. 14, 6, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > defero

  • 14 purgo

    purgo, āvi, ātum, 1, v. a. [contr. for purigo, from purum ago], to make clean or pure, to clean, cleanse, purify (class.).
    I.
    Lit.:

    oleam a foliis et stercore purgato,

    Cato, R. R. 65, 1: cum falcibus purgarunt locum, cleared the place, freed it from bushes, etc., Cic. Tusc. 5, 23, 65; Liv. 24, 19:

    arva longis ligonibus,

    Ov. P. 1, 8, 59:

    domum muribus,

    Phaedr. 1, 22, 3:

    fossas,

    Plin. 18, 26, 64, § 236:

    proprios leniter ungues cultello,

    Hor. Ep. 1, 7, 51: cana labra, i. e. to clear or free from beard, Mart. 9, 28, 5:

    pisces,

    Ter. Ad. 3, 3, 22:

    segetes,

    Plin. 18, 26, 65, § 241.— Absol.:

    levi sarculo purgare,

    Plin. 18, 26, 65, § 241.—Mid.:

    purgor in amni,

    wash, Sil. 8, 125.—
    2.
    In partic., in medic. lang., to cleanse by stool, vomiting, etc., to purge:

    quid scammoneae radix ad purgandum possit,

    Cic. Div. 1, 10, 16; Cato, R. R. 157, 3:

    si is, qui saepe purgatus est, subito habet alvum suppressam,

    Cels. 2, 12:

    qui purgor bilem sub verni temporis horam,

    Hor. A. P. 302:

    se helleboro,

    Val. Max. 8, 7, 5 fin.:

    se per inferna aut vomitione,

    Plin. 25, 5, 21, § 51.—
    B.
    Transf.
    1.
    To make even by clearing away, to level, Inscr. Murat. 582 fin.; cf.:

    purgare viam proprie dicitur ad libramentum proprium redigere, sublato eo quod supra eam esset,

    Dig. 43, 11, 1, § 1.—
    2.
    To clear away, remove:

    rudera,

    Suet. Vesp. 8:

    vermes clavo aëneo,

    Pall. 4, 10, 4:

    lapides,

    id. 3, 6:

    sordes,

    Claud. in Eutr. 1, 383; cf.:

    scindit se nubes et in aethera purgat apertum,

    melts away, Verg. A. 1, 587.—
    b.
    In partic., in medicine, to remove or expel by purging, rinsing, etc., to heal, cure:

    purgatum te illius morbi,

    Hor. S. 2, 3, 27:

    pituitas,

    Plin. 20, 17, 73, § 188:

    fastidium lauri folio,

    id. 8, 27, 41, § 101:

    suppurationes,

    id. 23, 1, 16, § 24:

    tarditatem aurium,

    id. 23, 2, 28, § 59:

    succus purgat cicatrices et nubeculas (oculorum),

    id. 27, 12, 85, § 109.—
    II.
    Trop., to cleanse, purify (syn. lustro).
    A.
    In gen.:

    pectora,

    Lucr. 6, 24:

    urbem,

    Cic. Cat. 1, 5, 10:

    amplissimos ordines contaminatos veteri neglegentiā purgavit,

    Suet. Vesp. 9:

    rationes,

    to clear up, settle, pay, id. Calig. 29.—
    B.
    To clear away, remove:

    metum doloris,

    Quint. 12, 2, 3.—
    C.
    In partic.
    1.
    To clear from accusation, to excuse, exculpate, justify (syn. excuso):

    ut me purgarem tibi,

    Plaut. Am. 3, 2, 28:

    QVIBVS DE REBVS VOS PVRGAVISTIS... QVOMQVE DE EIEIS REBVS SENATVEI PVRGATI ESTIS, S. C. de Tiburt. lin. 3 and 12 (ap. Grut. 499, 12): quod te mihi de Sempronio purgas, accipio excusationem,

    Cic. Fam. 12, 25, 3:

    cui se purgat,

    id. Or. 29, 230:

    ego me tibi purgo,

    id. Fam. 15, 17, 1; so,

    Caesarem de interitu Marcelli,

    id. Att. 13, 10, 3:

    si quis tibi se purgare volet, quod, etc.,

    Q. Cic. Petit. Cons. 9, 35:

    si parum vobis essem purgatus,

    Cic. Phil. 14, 6, 17:

    velle Pompeium se Caesari purgatum, ne, etc.,

    Caes. B. C. 1, 8; cf. id. B. G. 1, 28:

    ea pars epistulae tuae, per quam te ac mores tuos mihi purgatos ac probatos esse voluisti,

    Cic. Att. 1, 17, 7; Ter. Hec. 2, 2, 12:

    accedebant blanditiae virorum factum purgantium cupiditate atque amore,

    Liv. 1, 9 fin.:

    factum,

    Ov. P. 3, 2, 24:

    facinus,

    Curt. 7, 5, 39; 5, 12, 8:

    crimina,

    to disprove, Cic. Clu. 1, 3; Liv. 38, 48, 14; cf.

    probra,

    Tac. A. 4, 42:

    adulescentem crimine civilis belli,

    to acquit, id. ib. 3, 17:

    innocentiam suam,

    to vindicate, Liv. 9, 26:

    suspicionem,

    to remove, id. 28, 43:

    ea, quae ipsis obicerentur,

    to refute, id. 8, 23:

    purget miles, quod vicerit hostem,

    Sil. 7, 510:

    aliquem alicujus rei,

    Liv. 37, 28:

    se adversus alicujus criminationes purgare,

    Suet. Caes. 55:

    illi lacrimantes nunc purgare se,

    Curt. 5, 10, 11.—With acc. and inf.:

    laborare regem, ut purganti se nihil hostile dixisse aut fecisse, fides habeatur,

    Liv. 42, 14:

    qui purgarent nec accitos ab eo Bastarnas nec auctore eo quidquam facere,

    id. 41, 19.—
    2.
    To cleanse or purge from a crime or sin with religious rites, to make expiation or atonement for, to expiate, purify, atone for, lustrate, = expiare, lustrare ( poet. and in post-Aug. prose):

    di patrii, purgamus agros, purgamus agrestes,

    Tib. 2, 1, 17:

    populos,

    Ov. F. 4, 640:

    myrtea verbena Romanos Sabinosque,

    Plin. 15, 29, 36, § 119:

    pontifices purgantes moenia,

    Luc. 1, 593:

    domus purgantur lustranturque,

    Plin. 25, 9, 59, § 105. —With the crime or act as an object: nefas, Ov. M. 13, 952:

    crimen gladio,

    Luc. 8, 518; Vulg. Ecclus. 47, 13.—Hence, purgā-tus, a, um, P. a.
    A.
    Cleansed, purified, pure ( poet.):

    auris,

    Hor. Ep. 1, 1, 7:

    somnia pituitā purgatissima,

    Pers. 2, 57:

    purgatioris auri vena,

    Mart. Cap. 1, § 7 (cf. Plaut. Mil. 3, 1, 179).—
    B.
    Excused, exculpated: ita fiducia quam argumentis purgatiores dimittuntur, Sall. Fragm. ap. Non. 310, 22, and ap. Don. Ter. Phorm. 1, 4, 28.—
    C.
    Pure, freed from sin (eccl. Lat.):

    vota purgatiora, Aug. Civ. Dei, 6, 2: purgatissima ecclesia,

    id. Doctr. Christ. 2, 16:

    pietas,

    id. Ver. Rel. 1. —Hence, adv.: purgātē, purely:

    enucleate dicitur purgate, exquisite,

    Non. 60, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > purgo

  • 15 Вести

    - ducere; agere (magnum agmen); subigere (ratem conto); gerere; agree; administrare; regere; trahere (exercitum); exsequi (obsidiones);

    • на дороге, которая ведёт к Гурзуфу - in via, quae ad Gurzuf ducit;

    • вести за руку - manu ducere;

    • вести кого - viae ducem esse;

    • вести в темницу, на эшафот - in vincula, ad mortem ducere;

    • скупость ведёт ко многим порокам - ex avaritia multa vitia fluunt, manant;

    • это ни к чему не ведёт - - hoc frustra agitur, tentatur; hinc nihil lucraberis;

    • вести хозяйство - res domesticas administrare;

    • вести свои хозяйственные дела - administrare rem familiarem;

    • вести процесс - causam, litem agere;

    • вести судебное разбирательство - judicare;

    • вести надзор над чем - alicui rei praeesse, praefectum esse, praesidere; aliquid curare; aliquid curae sibi habere; alicujus rei curam agere;

    • вести дела - administrare negotia;

    • вести войну - bellum agree, gerere; bellare;

    • вести военные операции - tractare bellum;

    • вести с кем-л. разговор - sermonem exsequi cum aliquo;

    • не вести ухом - nullam aurem admonitionibus praebere, admonitiones aversari; surdum esse ad monitus;

    • вести себя - se gerere; se praebere; se adhibere; se tractare; agere; facere (humaniter; arroganter; bene, male alicui, contra aliquem);

    • вести себя хорошо - honeste se gerere;

    • вести себя опрометчиво и нерадиво - agere inconsiderate negligenterque;

    • вести несчастную жизнь - vitam miseram trahere;

    • вести тихую жизнь - in secessu vitam transigere;

    • вести торг - mercaturam exercere;

    • вести счёт - rationes conficere;

    • вести машину - vehiculum agere;

    • вести назад - reducere;

    • вести переговоры - tractare (de aliqua re);

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Вести

  • 16 infero

    īn-fero, intulī, illātum, īnferre
    1) вносить, вводить ( artes agresti Latio H)
    i. pedem (gressum) in aedes Pl, V etc.входить (вступать) в дом
    i. pedem (gradum) L или i. se (inferri) Pl, L, V — устремляться, бросаться, нападать (на)
    i. se hostibus L (per medios hostes V) или i. signa hosti (in hostem) bAfr, Csсовершить нападение на неприятеля
    i. bellum alicui C, in aliquem Nep или contra aliquem C (тж. i. arma alicui Nep, C) — идти войной на кого-л.
    i. aliquid in ignem Cs — бросать что-л. в огонь
    i. ignes tectis Cподжигать дома
    i. alicui crimen proditionis C — выдвигать против кого-л. обвинение в измене
    i. mentionem alicujus rei C — упоминать о чём-л.
    i. sermonem de aliquā re C — заводить речь о чём-л.
    causā illatā Cs — указав причину, под (тем или иным) предлогом
    2) приставлять ( scalas ad moenia L); подводить ( fontes urbi T); pass. впадать ( flumen mari infertur L)
    4) ставить, расставлять ( mensam secundam PM)
    5) вносить, вкладывать ( pecuniam aerario PJ); платить ( tributum alicui Col); ставить в счёт, записывать (falsas rationes C; sumptum alicui C)
    6) приносить (aliquid domum suam Col; aliquid templo L)
    i. honores alicui V — приносить жертвы кому-л.
    7) (тж. i. sepulcro C) хоронить, погребать (aliquem C; corpus Nep)
    8) внушать, вселять, возбуждать (alicui terrorem, spem Cs etc.)
    9) наносить, причинять (i. alicui injuriam Cs и injurias in aliquem C; vulnus alicui Cs)
    i. alicui manūs (vim) C, QC и manūs in aliquem C — употребить насилие (применить силу) против кого-л.
    i. alicui mortem C — умертвить кого-л.
    i. moram Cs, C — вызвать замедление (остановку), задержать
    10) выводить заключение, заключать, делать вывод (i. id, quod sequitur C)

    Латинско-русский словарь > infero

  • 17 consilium

    consĭlĭum, ĭi, n.    - voir l'article consilium. [st1]1 [-] délibération, consultation.    - cum aliquo consilia conferre, Cic. Phil. 2, 38: échanger des vues avec qqn, tenir conseil avec qqn.    - adhibere aliquem in consilium, Cic. Verr. 2, 74: appeler qqn en consultation (en conseil) [sibi in consilium, Cic. Off. 2, 82].    - in consilia publica adhibere, Liv. 1, 54, 1: appeler aux délibérations publiques.    - mittam in consilium, Cic. Verr. 1, 26: je laisserai délibérer [les juges].    - in consilium itur, Cic. Verr. 4, 100: on prend une délibération, on passe au vote.    - nullo (= nulli) adhibetur consilio, Caes. BG. 6, 13, 1: [la plèbe] ne prend part à aucune délibération.    - haec consilii fuerunt, reliqua necessaria, Cic. Fam. 9, 6, 2: sur cela nous pouvions délibérer, le reste était imposé par la nécessité.    - quasi consilii sit res ac non necesse sit nobis... Caes. BG. 7, 38, 7: comme si la situation comportait une délibération et comme si bien plutôt ce n'était pas une nécessité pour nous de...    - quid efficere possis, tui consilii est, Cic. Fam. 3, 2, 2: ce que tu peux faire, à toi de le voir.    - vestrum consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum, Cic. Fam. 14, 14, 1: à vous et non point seulement à moi de délibérer sur le parti que vous devez prendre.    - consilium habere utrum... an... Sen. Ep. 70, 10: délibérer pour savoir si... ou si...    - consul postero die in consilium advocavit, quid sibi faciendum esset, Liv. 27: le consul convoqua le conseil pour le lendemain pour savoir ce qu'il devait faire. [st1]2 [-] consultation et assemblée consultative, conseil [juges, magistrats, sénat, etc.].    - venire in consilium publicae quaestionis, Cic. Caec. 29: venir siéger pour juger dans une affaire criminelle.    - ire in consilium, Cic. Verr. 1, 31: tenir conseil, se réunir pour délibérer [juges].    - in consilio habebat homines honestos, Cic Verr. 2. 70: il avait en consultation (dans son conseil) des hommes honorables.    - consilium habere, Caes. BG. 4, 14, 2: tenir un conseil de guerre (délibérer).    - dimissa contione consilium habitum omnibusne copiis Luceriam premerent an... Liv. 9, 15, 1: l'assemblée dissoute, on tint conseil pour savoir s'il fallait avec toutes les forces accabler Lucérie ou si...    - ad consilium publicum aliquid deferre, Cic. Cat. 3, 7: soumettre qqch au conseil public [= à la délibération du sénat].    - publici consilii auctor, Cic. de Or. 3, 63 (1, 211; 1, 215, etc.): l'homme prépondérant dans les conseils de la cité [= au sénat].    - fit publici consilii particeps, Cic. Cat. 1, 2: il a voix délibérante dans le conseil de l'état.    - carere omni consilio communi, Cic.: être exclu de toute délibération politique.    - deliberatio consilii capiendi: délibération sur le parti à prendre. [st1]3 [-] conseil, assemblée.    - in eo consilio, in quo ex cunctis ordinibus amplissimi viri judicarent, Cic. Mil. 5: dans cette assemblée où sont appelés à juger les personnages les plus considérables de tous les ordres.    - consilium dimittere, Cic. Verr. 5, 163: renvoyer le jury.    - patrum consilium, Cic. Tusc. 4, 1: le sénat.    - in senatu; sapiens enim est consilium, Cic. de Or. 2, 333: dans le sénat; car c'est une assemblée sage.    - consilio convocato, Caes. BG. 3, 3, 1: ayant convoqué un conseil de guerre (consilio advocato, Liv. 25, 31, 3). [st1]4 [-] résolution, plan, mesure, dessein, projet.    - ut sunt Gallorum subita et repentina consilia, Caes. BG. 3, 8, 3: étant donné que les Gaulois ont des résolutions soudaines et inattendues.    - consilium inire, Cic. Verr. 5, 103: prendre une résolution.    - consilium capit primo stultum, Cic. Verr. 5, 101: il prend sur le premier moment une résolution extravagante.    - ex aliqua re consilium capere, Caes. BC. 3, 43, 1; trahere Sall. J. 98, 3: prendre une résolution en s'inspirant de qqch.    - aedificandi consilium abjicere, Cic. Att. 5, 11, 6: renoncer à un projet de construction.    - quasi exitus rerum, non hominum consilia legibus vindicentur, Cic. Mil. 19: comme si les lois punissaient le fait accompli et non les desseins des hommes.    - consociare se in consilia alicujus, Liv. 42, 29, 4: s'associer à la politique de qqn.    - communi consilio, Cic. Verr. 4, 15: par une mesure prise en commun (officielle).    - privato consilio exercitus comparaverunt, Cic. Phil. 3, 14: par une mesure privée (de leur chef) ils ont réuni des armées.    - id est gestum consilio urbano, Cic. Off. 1, 76: cet acte fut le résultat d'une mesure d'ordre civil.    - consilio, à dessein, avec intention: Cic. Lig. 34 ; Br. 276; Tusc. 4, 64.    - consilio deorum immortalium, Caes. BG. 1, 12, 6: par la volonté des dieux immortels.    - consilium capere: former le projet de, prendre la décision de [avec gérondif] Cic. Ac. 2, 100 ; Caes. BG. 3, 2, 2 ; [avec inf.] Cic. Off. 3, 40 ; Caes. BG. 7, 26, 1; [avec ut subj.] Cic. Verr. 1, 140 ; Clu. 71.    - Heraclius capit consilium... non adesse ad judicium, Cic. Verr. 2, 2, 17 § 41: Héraclius prit la décision de ne pas comparaître pour le procès.    - consilium cepi ut exirem, Cic. Att. 7. 10: j'ai décidé de sortir.    - consilium inire: former le projet de, prendre la décision de. [avec gér.] Cic. Mur. 80 ; Cat. 4, 13 ; [avec inf.] Nep. Lys. 3, 1; [avec ut] Cic. Cat. 4, 4.    - consilium est: l'intention est de. [avec gér.] Cic. Fam. 5, 20, 4 ; 33, 6, 8 ; [avec inf.] Cic. Att. 5, 5, 1; Caes. BG. 7, 77, 12 ; [avec ut subj.] Cic. Sest. 31; Caes. BG. 5, 6, 5.    - ut filius cum illa habitet apud te, hoc vostrum consilium fuit, Ter.: que mon fils habite avec elle chez toi, c'était là votre plan.    - hoc (eo) consilio ut subj., avec l'intention de. --- Cic. Cat. 3, 8 ; Mil. 47, etc. ; Caes. BG. 1, 30, 3 ; 2, 9, 4 ; 7, 72, 2, etc. [st1]5 [-] plan de guerre, stratagème.    - consilium imperatorium quod Graeci στρατήγημα appellant, Cic. Nat. 3, 15: un plan de général que les Grecs appellent stratagème.    - consilia cujusque modi Gallorum, Caes. BG. 7, 22, 1: expédients de toute espèce imaginés par les Gaulois. [st1]6 [-] conseil, avis.    - fidele consilium dare, Cic. Clu. 85: donner un conseil loyal.    - consilio alicujus parere, Cic. Off. 1, 84: suivre les conseils de qqn.    - mihi consiliis opus est tuis, Cic. Att. 2, 22, 4: j'ai besoin de tes conseils.    - de meo consilio, Cic. Att. 6, 3, 8: sur mon avis.    - contra meum consilium, Cic. Att. 7, 12, 3: contre mon avis.    - ex consilio tuo, Cic. Att. 9, 18, 1 (consilio tuo, cf Att. 13, 3, 1): d'après tes avis.    - consilio uti, Caes. BG. 7, 78, 2: adopter un avis.    - suo consilio uti, Caes. BC. 51, 2: agir à sa guise. [st1]7 [-] sagesse dans les délibérations, les résolutions, les conseils; réflexion, prudence, habileté.    - casu magis et felicitate quam virtute et consilio, Cic. Sull. 83: par hasard et par chance plutôt que par une action personnelle et réfléchie.    - res virtute et consilio alicujus factae, Liv. 30, 28, 11: exploits accomplis par l'énergie personnelle et par l'initiative prudente de qqn.    - mulieres omnes propter infirmitatem consilii... Cic. Mur. 27: toutes les femmes à cause de la faiblesse de leur jugement...    - acta illa res est animo virili, consilio puerili, Cic. Att. 14, 21, 3: toute l'affaire a été menée avec un courage d'hommes, mais avec une prudence d'enfants.    - non deest rei publicae consilium, Cic. Cat. 1, 3: (le sénat) ne manque pas de clairvoyance politique.
    * * *
    consĭlĭum, ĭi, n.    - voir l'article consilium. [st1]1 [-] délibération, consultation.    - cum aliquo consilia conferre, Cic. Phil. 2, 38: échanger des vues avec qqn, tenir conseil avec qqn.    - adhibere aliquem in consilium, Cic. Verr. 2, 74: appeler qqn en consultation (en conseil) [sibi in consilium, Cic. Off. 2, 82].    - in consilia publica adhibere, Liv. 1, 54, 1: appeler aux délibérations publiques.    - mittam in consilium, Cic. Verr. 1, 26: je laisserai délibérer [les juges].    - in consilium itur, Cic. Verr. 4, 100: on prend une délibération, on passe au vote.    - nullo (= nulli) adhibetur consilio, Caes. BG. 6, 13, 1: [la plèbe] ne prend part à aucune délibération.    - haec consilii fuerunt, reliqua necessaria, Cic. Fam. 9, 6, 2: sur cela nous pouvions délibérer, le reste était imposé par la nécessité.    - quasi consilii sit res ac non necesse sit nobis... Caes. BG. 7, 38, 7: comme si la situation comportait une délibération et comme si bien plutôt ce n'était pas une nécessité pour nous de...    - quid efficere possis, tui consilii est, Cic. Fam. 3, 2, 2: ce que tu peux faire, à toi de le voir.    - vestrum consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum, Cic. Fam. 14, 14, 1: à vous et non point seulement à moi de délibérer sur le parti que vous devez prendre.    - consilium habere utrum... an... Sen. Ep. 70, 10: délibérer pour savoir si... ou si...    - consul postero die in consilium advocavit, quid sibi faciendum esset, Liv. 27: le consul convoqua le conseil pour le lendemain pour savoir ce qu'il devait faire. [st1]2 [-] consultation et assemblée consultative, conseil [juges, magistrats, sénat, etc.].    - venire in consilium publicae quaestionis, Cic. Caec. 29: venir siéger pour juger dans une affaire criminelle.    - ire in consilium, Cic. Verr. 1, 31: tenir conseil, se réunir pour délibérer [juges].    - in consilio habebat homines honestos, Cic Verr. 2. 70: il avait en consultation (dans son conseil) des hommes honorables.    - consilium habere, Caes. BG. 4, 14, 2: tenir un conseil de guerre (délibérer).    - dimissa contione consilium habitum omnibusne copiis Luceriam premerent an... Liv. 9, 15, 1: l'assemblée dissoute, on tint conseil pour savoir s'il fallait avec toutes les forces accabler Lucérie ou si...    - ad consilium publicum aliquid deferre, Cic. Cat. 3, 7: soumettre qqch au conseil public [= à la délibération du sénat].    - publici consilii auctor, Cic. de Or. 3, 63 (1, 211; 1, 215, etc.): l'homme prépondérant dans les conseils de la cité [= au sénat].    - fit publici consilii particeps, Cic. Cat. 1, 2: il a voix délibérante dans le conseil de l'état.    - carere omni consilio communi, Cic.: être exclu de toute délibération politique.    - deliberatio consilii capiendi: délibération sur le parti à prendre. [st1]3 [-] conseil, assemblée.    - in eo consilio, in quo ex cunctis ordinibus amplissimi viri judicarent, Cic. Mil. 5: dans cette assemblée où sont appelés à juger les personnages les plus considérables de tous les ordres.    - consilium dimittere, Cic. Verr. 5, 163: renvoyer le jury.    - patrum consilium, Cic. Tusc. 4, 1: le sénat.    - in senatu; sapiens enim est consilium, Cic. de Or. 2, 333: dans le sénat; car c'est une assemblée sage.    - consilio convocato, Caes. BG. 3, 3, 1: ayant convoqué un conseil de guerre (consilio advocato, Liv. 25, 31, 3). [st1]4 [-] résolution, plan, mesure, dessein, projet.    - ut sunt Gallorum subita et repentina consilia, Caes. BG. 3, 8, 3: étant donné que les Gaulois ont des résolutions soudaines et inattendues.    - consilium inire, Cic. Verr. 5, 103: prendre une résolution.    - consilium capit primo stultum, Cic. Verr. 5, 101: il prend sur le premier moment une résolution extravagante.    - ex aliqua re consilium capere, Caes. BC. 3, 43, 1; trahere Sall. J. 98, 3: prendre une résolution en s'inspirant de qqch.    - aedificandi consilium abjicere, Cic. Att. 5, 11, 6: renoncer à un projet de construction.    - quasi exitus rerum, non hominum consilia legibus vindicentur, Cic. Mil. 19: comme si les lois punissaient le fait accompli et non les desseins des hommes.    - consociare se in consilia alicujus, Liv. 42, 29, 4: s'associer à la politique de qqn.    - communi consilio, Cic. Verr. 4, 15: par une mesure prise en commun (officielle).    - privato consilio exercitus comparaverunt, Cic. Phil. 3, 14: par une mesure privée (de leur chef) ils ont réuni des armées.    - id est gestum consilio urbano, Cic. Off. 1, 76: cet acte fut le résultat d'une mesure d'ordre civil.    - consilio, à dessein, avec intention: Cic. Lig. 34 ; Br. 276; Tusc. 4, 64.    - consilio deorum immortalium, Caes. BG. 1, 12, 6: par la volonté des dieux immortels.    - consilium capere: former le projet de, prendre la décision de [avec gérondif] Cic. Ac. 2, 100 ; Caes. BG. 3, 2, 2 ; [avec inf.] Cic. Off. 3, 40 ; Caes. BG. 7, 26, 1; [avec ut subj.] Cic. Verr. 1, 140 ; Clu. 71.    - Heraclius capit consilium... non adesse ad judicium, Cic. Verr. 2, 2, 17 § 41: Héraclius prit la décision de ne pas comparaître pour le procès.    - consilium cepi ut exirem, Cic. Att. 7. 10: j'ai décidé de sortir.    - consilium inire: former le projet de, prendre la décision de. [avec gér.] Cic. Mur. 80 ; Cat. 4, 13 ; [avec inf.] Nep. Lys. 3, 1; [avec ut] Cic. Cat. 4, 4.    - consilium est: l'intention est de. [avec gér.] Cic. Fam. 5, 20, 4 ; 33, 6, 8 ; [avec inf.] Cic. Att. 5, 5, 1; Caes. BG. 7, 77, 12 ; [avec ut subj.] Cic. Sest. 31; Caes. BG. 5, 6, 5.    - ut filius cum illa habitet apud te, hoc vostrum consilium fuit, Ter.: que mon fils habite avec elle chez toi, c'était là votre plan.    - hoc (eo) consilio ut subj., avec l'intention de. --- Cic. Cat. 3, 8 ; Mil. 47, etc. ; Caes. BG. 1, 30, 3 ; 2, 9, 4 ; 7, 72, 2, etc. [st1]5 [-] plan de guerre, stratagème.    - consilium imperatorium quod Graeci στρατήγημα appellant, Cic. Nat. 3, 15: un plan de général que les Grecs appellent stratagème.    - consilia cujusque modi Gallorum, Caes. BG. 7, 22, 1: expédients de toute espèce imaginés par les Gaulois. [st1]6 [-] conseil, avis.    - fidele consilium dare, Cic. Clu. 85: donner un conseil loyal.    - consilio alicujus parere, Cic. Off. 1, 84: suivre les conseils de qqn.    - mihi consiliis opus est tuis, Cic. Att. 2, 22, 4: j'ai besoin de tes conseils.    - de meo consilio, Cic. Att. 6, 3, 8: sur mon avis.    - contra meum consilium, Cic. Att. 7, 12, 3: contre mon avis.    - ex consilio tuo, Cic. Att. 9, 18, 1 (consilio tuo, cf Att. 13, 3, 1): d'après tes avis.    - consilio uti, Caes. BG. 7, 78, 2: adopter un avis.    - suo consilio uti, Caes. BC. 51, 2: agir à sa guise. [st1]7 [-] sagesse dans les délibérations, les résolutions, les conseils; réflexion, prudence, habileté.    - casu magis et felicitate quam virtute et consilio, Cic. Sull. 83: par hasard et par chance plutôt que par une action personnelle et réfléchie.    - res virtute et consilio alicujus factae, Liv. 30, 28, 11: exploits accomplis par l'énergie personnelle et par l'initiative prudente de qqn.    - mulieres omnes propter infirmitatem consilii... Cic. Mur. 27: toutes les femmes à cause de la faiblesse de leur jugement...    - acta illa res est animo virili, consilio puerili, Cic. Att. 14, 21, 3: toute l'affaire a été menée avec un courage d'hommes, mais avec une prudence d'enfants.    - non deest rei publicae consilium, Cic. Cat. 1, 3: (le sénat) ne manque pas de clairvoyance politique.
    * * *
        Consilium, a Con et Salio, quod in vnam sententiam plures rationes consiliant. Conseil.
    \
        Narraui amicis multis consilium meum. Plaut. Mon entreprinse, Ce que j'ay proposé et deliberé.
    \
        Vestrum iam consilium est, non solum meum, quid sit vobis faciendum. Cic. Je m'en rapporte à vous, Pensez y, Advisez y.
    \
        Mutatio consilii Cic. Changement d'advis et de conseil.
    \
        Prima consiliorum. Tacit. Les premiers advis ou entreprinses.
    \
        Ambiguus consilii. Tacit. Qui ne scait quel advis il doibt prendre, ou qu'il doibt faire.
    \
        Consilii expers. Horat. Qui est sans advis.
    \
        Erat ei consilium ad facinus aptum. Cic. Ses entreprinses s'addonnoyent tousjours à mal faire.
    \
        Excussum et exploratum consilium. Valer. Max. Conseil ou advis arresté apres y avoir bien pensé, et l'avoir bien debatu.
    \
        Libera consilia. Horat. Conseils donnez sans crainte ou flaterie.
    \
        Quietis consiliis mihi opus est. Liu. J'ay besoing de paix, Je ne demande que paix et amour.
    \
        De consilii sententia aliquid facere. Cic. Par l'advis et opinion du conseil.
    \
        Abiicere consilium. Cic. Fannius aedificandi consilium abiecerat. Avoit laissé le propos et entreprinse de bastir.
    \
        Accipere consilium. Liu. Accepter et recevoir un conseil, et le suyvre.
    \
        Afferre in templum consilium furti. Quintil. Venir au temple en propos et deliberation de desrober.
    \
        Capere consilium. Caesar. Se conseiller sur quelque affaire.
    \
        Nobis consilium capiemus. Caesar. Nous penserons à nostre cas, Nous adviserons à ce que nous aurons à faire.
    \
        Cogere consilium. Quintil. Assembler le conseil.
    \
        Consistit consilium. Cic. J'ay arresté ce que je suis deliberé faire.
    \
        Constituere consilium. Cic. Adviser et arrester quelque conseil et deliberation ensemble.
    \
        Explicare consilium. Cic. Executer son entreprinse.
    \
        Consilium summis de rebus habebant. Virgil. Ils consultoyent.
    \
        Labi consilio. Cicero. Adviser mal à soy, Ne point bien adviser à ses affaires.
    \
        Consilium est ita facere. Plaut. Je suis d'advis d'ainsi faire, J'ay deliberé de le faire ainsi.
    \
        Si sanus sies, iube illam redire. P. non est consilium pater. Terent. Je n'en suis point d'advis ne de consentement.
    \
        Ibi Pomptinum ad eam diem expectare consilium est. Cic. J'ay proposé.
    \
        Magni consilii est quid faciendum sit. Cic. Il y fault bien penser.
    \
        Nihil enim mihi adhuc accidit, quod maioris consilii esset. Cic. A quoy il fallut mieulx penser et adviser.
    \
        Consilii res est. Cic. La chose requiert advis, Il y fault penser, et adviser ce qui sera de faire.
    \
        Eo consilio, tuum iudicium vt cognoscerem. Cic. A celle fin ou intention que, etc.
    \
        Velut consilio petitum esset. Liu. De faict à pensee, Tout à propos, De propos deliberé.
    \
        Consilium, pro Iudicibus. Cic. Assemblee de conseilliers et assesseurs, lesquels le Preteur ou autre Magistrat assembloit pour le conseiller à bien juger.
    \
        Sanctius consilium. Liu. Le conseil estroict.
    \
        Dimittere atque ablegare consilium. Cic. Envoyer les conseilliers en leurs maisons, Leur donner congé.
    \
        Edicere consilium. Gellius. Commander que le conseil s'assemble, ou que une partie du peuple s'assemble pour venir au conseil et deliberer des affaires.

    Dictionarium latinogallicum > consilium

  • 18 defero

    dēfĕro, ferre, tŭli, lātum - tr. - [st1]1 [-] porter d'un lieu dans un autre, apporter, amener.    - si forte eo deferret fuga regem, Liv. 36, 20: si la fuite amenait le roi en cet endroit. [st1]2 [-] emporter de haut en bas, jeter à bas, abattre, renverser, précipiter.    - deferre plurimum limi, Plin.: rouler une grande quantité de limon.    - Rhodanus amnis segnem deferens Ararim, Plin.: le Rhône entraînant les eaux dormantes de la Saône.    - in praeceps deferri, Liv.: être emporté sur la pente d'un précipice. [st1]3 [-] détourner (un navire) de son chemin, pousser, entraîner, emporter.    - quem tempestas in desertum litus detulisset, Cic. Rep. 1: (celui) que la tempête avait jeté sur une côte déserte.    - navis huc nos detulit, Plaut. Am.: un bateau nous a entraînés ici. [st1]4 [-] porter au marché, exposer en vente, mettre en vente, vendre.    - deferre nexos maniplos, Col. 10, 315: porter des gerbes au marché.    - deferre pallium, Petr. 12, 2: mettre un manteau en vente.    - videamus hoc quanti deferatur, Sen. Ep. 42: voyons quel prix on en demande. [st1]5 [-] porter, produire, donner (en parl. de la végétation).    - deferre fructum similem nucis, Plin.: donner un fruit semblable à la noix. [st1]6 [-] déférer, décerner, offrir, accorder, confier, transmettre, remettre.    - deferre aliquid ad aliquem: accorder (confier, remettre, transmettre, porter) qqch à qqn.    - imperium ad aliquem deferre: déférer le commandement à qqn.    - universum meum studium ad te defero, Cic.: je t'offre tout mon zèle.    - deferre aliquid ad aerium (in aerium): porter qqch au trésor public.    - deferre aliquid alicui: remettre qqch à qqn.    - pacem hostibus deferre, Liv. 23, 13: proposer la paix aux ennemis. [st1]7 [-] porter à la connaissance de, faire savoir, rapporter, annoncer, révéler, soumettre; dénoncer, porter plainte; accuser.    - deferre + prop. inf.: rapporter, déclarer que.    - defert ad conjectorem se somniasse, Cic.: il vient de raconter au sorcier qu'il a rêvé.    - rem ad populum deferre, soumettre une affaire au peuple.    - deferre aliquem (nomen alicujus) ad praetorem: dénoncer qqn au préteur.    - detulit ad me querelam tuam, Cic. Fam. 11, 27: il m'a transmis ta plainte.    - deferre nomen alicujus de aliqua re, Cic.: accuser qqn de qqch.    - minari et deferre etiam non orator potest, Quint. 4, 1, 22: on n'a pas besoin d'être orateur pour menacer et dénoncer.    - defertur majestatis, Tac.: il est accusé de lèse-majesté.    - defertur moliri res novas, Tac. An. 2: il est accusé de fomenter une révolution. [st1]8 [-] déposer (au Trésor); déclarer (au censeur).    - in censum deferre: déclarer aux censeurs (telle fortune).    - deferre mille quingentūm aeris in censum, Gell.: déclarer au censeur une fortune de quinze cents as.    - rationes deferre, Cic.: déposer ses comptes (au Trésor). [st1]9 [-] inscrire sur les registres du Trésor, à titre de recommandation.    - scito a me tribunos delatos esse, Cic.: sache que j'ai porté les tribuns sur le registre des récompenses.
    * * *
    dēfĕro, ferre, tŭli, lātum - tr. - [st1]1 [-] porter d'un lieu dans un autre, apporter, amener.    - si forte eo deferret fuga regem, Liv. 36, 20: si la fuite amenait le roi en cet endroit. [st1]2 [-] emporter de haut en bas, jeter à bas, abattre, renverser, précipiter.    - deferre plurimum limi, Plin.: rouler une grande quantité de limon.    - Rhodanus amnis segnem deferens Ararim, Plin.: le Rhône entraînant les eaux dormantes de la Saône.    - in praeceps deferri, Liv.: être emporté sur la pente d'un précipice. [st1]3 [-] détourner (un navire) de son chemin, pousser, entraîner, emporter.    - quem tempestas in desertum litus detulisset, Cic. Rep. 1: (celui) que la tempête avait jeté sur une côte déserte.    - navis huc nos detulit, Plaut. Am.: un bateau nous a entraînés ici. [st1]4 [-] porter au marché, exposer en vente, mettre en vente, vendre.    - deferre nexos maniplos, Col. 10, 315: porter des gerbes au marché.    - deferre pallium, Petr. 12, 2: mettre un manteau en vente.    - videamus hoc quanti deferatur, Sen. Ep. 42: voyons quel prix on en demande. [st1]5 [-] porter, produire, donner (en parl. de la végétation).    - deferre fructum similem nucis, Plin.: donner un fruit semblable à la noix. [st1]6 [-] déférer, décerner, offrir, accorder, confier, transmettre, remettre.    - deferre aliquid ad aliquem: accorder (confier, remettre, transmettre, porter) qqch à qqn.    - imperium ad aliquem deferre: déférer le commandement à qqn.    - universum meum studium ad te defero, Cic.: je t'offre tout mon zèle.    - deferre aliquid ad aerium (in aerium): porter qqch au trésor public.    - deferre aliquid alicui: remettre qqch à qqn.    - pacem hostibus deferre, Liv. 23, 13: proposer la paix aux ennemis. [st1]7 [-] porter à la connaissance de, faire savoir, rapporter, annoncer, révéler, soumettre; dénoncer, porter plainte; accuser.    - deferre + prop. inf.: rapporter, déclarer que.    - defert ad conjectorem se somniasse, Cic.: il vient de raconter au sorcier qu'il a rêvé.    - rem ad populum deferre, soumettre une affaire au peuple.    - deferre aliquem (nomen alicujus) ad praetorem: dénoncer qqn au préteur.    - detulit ad me querelam tuam, Cic. Fam. 11, 27: il m'a transmis ta plainte.    - deferre nomen alicujus de aliqua re, Cic.: accuser qqn de qqch.    - minari et deferre etiam non orator potest, Quint. 4, 1, 22: on n'a pas besoin d'être orateur pour menacer et dénoncer.    - defertur majestatis, Tac.: il est accusé de lèse-majesté.    - defertur moliri res novas, Tac. An. 2: il est accusé de fomenter une révolution. [st1]8 [-] déposer (au Trésor); déclarer (au censeur).    - in censum deferre: déclarer aux censeurs (telle fortune).    - deferre mille quingentūm aeris in censum, Gell.: déclarer au censeur une fortune de quinze cents as.    - rationes deferre, Cic.: déposer ses comptes (au Trésor). [st1]9 [-] inscrire sur les registres du Trésor, à titre de recommandation.    - scito a me tribunos delatos esse, Cic.: sache que j'ai porté les tribuns sur le registre des récompenses.
    * * *
        Defero, defers, detuli, pen. corr. delatum, pen. prod. deferre. Plaut. Porter.
    \
        Deferri naui ad vlterioris Rheni litus. Plin. Estre porté.
    \
        Deferre dotem vori dicitur vxor. Plaut. Apporter grand dost.
    \
        In terram deferri. Quintil. Cheoir, ou tomber à terre.
    \
        Deferar in vicum. Horat. Je seray porté.
    \
        Deferri in vndas. Virgil. Estre precipité en l'eaue.
    \
        Deferri in errorem. Cic. Estre mis en erreur.
    \
        Deferri in praeceps. Liu. Estre rué par terre.
    \
        Defertur Moganus in Rhenum. Plin. iunior. Coule, Flue, Entre, Se rend dedens le Rhin.
    \
        Deferre studium suum et laborem ad aliquem. Cic. Offrir et presenter son service.
    \
        Deferre aliquid in beneficii loco. Cic. Luy faire present de quelque chose, pensant luy faire grand plaisir.
    \
        Deferre causam ad patronum dicitur litigator. Cic. Quand une partie vient à un advocat, ou homme de conseil, luy conter son affaire, et le prier de plaider pour luy, ou de luy donner conseil.
    \
        Querelas ad aliquem per alium deferre. Cic. Envoyer quelqu'un vers autruy porter parolles contenant les plainctes de quelques torts faicts.
    \
        Deferre querelas ad aliquem. Liu. Se plaindre ou complaindre à aucun.
    \
        Deferre ad aliquem quae audiuimus. Caes. Luy conter et rapporter.
    \
        Deferre mandata vel postulata alicuius ad alterum. Caesar. Faire un message, Porter parolle pour autruy de quelque chose dont il a donné charge.
    \
        Deferre ad coniectorem. Cic. Aller au devin et luy conter son affaire, et demander conseil.
    \
        In censum deferre. Vlpian. Bailler par declaration et denombrement. Vide Census in CENSEO.
    \
        Polliceri et deferre quicquid possumus. Cic. Promettre et offrir ou presenter à aucun tout ce qui est en nostre puissance.
    \
        Denegare et Deferre, contraria. Cic. Refuser et offrir.
    \
        Ad vnum omnia delata sunt. Cic. Toutes choses sont remises en la main d'un qui ha toute puissance.
    \
        Honorem alicui deferre. Cic. Luy donner quelque grand estat et office.
    \
        Quibus omnia pop. Romani beneficia dormientibus deferuntur. Cic. On leur apporte les bienfaicts en dormant.
    \
        Deferre facultates alicui. Cic. Luy faire present de ce qu on peult faire, Luy offrir sa puissance.
    \
        Optionem eligendi. Cic. Donner le chois.
    \
        Pacem. Liu. Presenter paix.
    \
        Palmam alicuius rei deferre alicui. Cic. Luy en donner le loz.
    \
        Potestatem alicui. Cic. Bailler.
    \
        Praeconium alicui. Cic. Luy bailler la charge de faire les criees, et soubhaster.
    \
        Primas alicui. Cic. Luy donner le premier lieu.
    \
        Triumphum. Cic. Luy octroyer le triomphe.
    \
        Deferre aliquid ad alterum. Cic. Luy faire quelque bien.
    \
        Negotium ad aliquem. Cic. Employer aucun en quelque affaire, Luy apporter quelque charge pour l'expedier.
    \
        Iudicia iam facta, domo ad causas deferre. Cic. Apporter.
    \
        Deferre iudicium ad Praetores. Liu. Quand un malfaicteur vient au magistrat descouvrir son faict et encuser soy et ses compaignons.
    \
        Regnum alicui. Liu. Luy faire present de la couronne, Luy offrir le royaulme.
    \
        Studium et beneuolentiam ad aliquem deferre. Cic. Offrir, Presenter.
    \
        Voluntatem suam ad aliquem. Cic. Luy dire et descouvrir.
    \
        Deferre aliquem, pro Accusare. Cic. Accuser.
    \
        Impietatis deferri. Tacit. Estre accusé de, etc.
    \
        Deferre nomen alicuius. Cic. Deferer aucun et denoncer à justice qu'il a commis quelque forfaict, Enditer, Emputer, Encuser.
    \
        Sermones de aliquo ad alterum. Cic. Rapporter.
    \
        Deferre de aliquo apud alios. Cic. Faire quelque rapport.
    \
        Deferre. Seneca, Videamus hoc quod concupiscimus, quanti deferatur. Combien on le fait, on le prise, on l'estime, Combien on le veult vendre.

    Dictionarium latinogallicum > defero

  • 19 volo

    1.
    vŏlo (2 d pers. sing. vis, orig. veis, Prisc. 9, 1, 6, p. 847 P.; 1 st pers. plur. volumus, but volimus, Plaut. Truc. 1, 2, 89 Speng.; 3 d pers. sing. volt, and 2 d pers. plur. voltis always in ante-class. writers;

    also volt,

    Cic. Verr. 2, 2, 17, § 42; 2, 5, 49, § 128; id. Sest. 42, 90; id. Phil. 8, 9, 26; id. Par. 5, 1, 34; id. Rep. 3, 33, 45:

    voltis,

    id. Verr. 2, 3, 53, § 122; 2, 3, 94, § 219; 2, 5, 5, § 11; 2, 3, 89, § 208; id. Clu. 30, 83; id. Rab. Perd. 12, 33; id. Sest. 30, 64; id. Par. 1, 2, 11 et saep. — Pres. subj. velim, but sometimes volim, Plaut. Merc. 1, 2, 44 Ritschl; cf. Prisc. 9, 1, 8, p. 848 P.;

    so volint,

    Plaut. Most. 1, 3, 65 Ritschl), velle, volui ( part. fut. voliturus, Serv. ad Verg. A. 5, 712; contr. forms, vin for visne, freq. in Plaut. and Ter., also Hor. S. 1, 9, 69; Pers. 6, 63:

    sis for si vis,

    Plaut. Capt. 1, 2, 70; id. Merc. 4, 4, 37; id. Pers. 3, 3, 8; Ter. Eun. 2, 3, 20; id. Heaut. 1, 2, 38; Cic. Tusc. 2, 18, 42; id. Rosc. Am. 16, 48; id. Mil. 22, 60; Liv. 34, 32, 20:

    sultis for si voltis, only ante-class.,

    Plaut. Stich. 1, 2, 8; id. As. prol. 1; id. Capt. 2, 3, 96; 3, 5, 9; 4, 4, 11), v. irreg. a. [Sanscr. var-; Gr. bol-, boulomai; cf. the strengthened root Wel- in eeldomai, elpomai; Germ. wollen; Engl. will], expressing any exercise of volition, and corresponding, in most cases, to the Germ. wollen; in Engl. mostly rendered, to wish, want, intend, purpose, propose, be willing, consent, mean, will, and, impersonally, it is my will, purpose, intention, plan, policy (syn.: cupio, opto; but volo properly implies a purpose).
    I.
    In gen.
    A.
    With object-infinitive.
    1.
    With pres. inf.
    a.
    To wish.
    (α).
    Exire ex urbe priusquam luciscat volo, Plaut. Am. 1, 3, 35:

    potare ego hodie tecum volo,

    id. Aul. 3, 6, 33:

    ego quoque volo esse liber: nequiquam volo,

    id. Trin. 2, 4, 39; so id. ib. 2, 4, 164:

    ait rem seriam agere velle mecum,

    Ter. Eun. 3, 3, 8:

    natus enim debet quicunque est velle manere In vita,

    Lucr. 5, 177:

    video te alte spectare et velle in caelum migrare,

    Cic. Tusc. 1, 34, 82:

    quid poetae? Nonne post mortem nobilitari volunt?

    id. ib. 1, 15, 34:

    si innocentes existimari volumus,

    id. Verr. 2, 2, 10, § 28:

    quoniam opinionis meae voluistis esse participes,

    id. de Or. 1, 37, 172:

    quod eas quoque nationes adire et regiones cognoscere volebat,

    Caes. B. G. 3, 7:

    si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

    id. ib. 3, 8 fin.:

    dominari illi volunt, vos liberi esse,

    Sall. J. 31, 23:

    si haec relinquere voltis,

    id. C. 58, 15:

    priusquam liberi estis, dominari jam in adversarios vultis,

    Liv. 3, 53, 7:

    si quis vestrum suos invisere volt, commeatum do,

    id. 21, 21, 5:

    non enim vincere tantum noluit, sed vinci voluit,

    id. 2, 59, 2:

    suspitionem Caesar quibusdam reliquit, neque voluisse se diutius vivere, neque curasse,

    Suet. Caes. 85:

    Eutrapelus cuicunque nocere volebat, Vestimenta dabat pretiosa,

    Hor. Ep. 1, 18, 31.—
    (β).
    Idiomatically: quid arbitramini Rheginos merere velle ut ab iis marmorea illa Venus auferatur? what do you think the Rhegini would take for, etc., Cic. Verr. 2, 4, 60, § 135.—
    (γ).
    Transf., of things: fabula quae posci vult et spectata reponi, a comedy which wishes (i. e. is meant) to be in demand, etc., Hor. A. P. 190:

    neque enim aut hiare semper vocalibus aut destitui temporibus volunt sermo atque epistula,

    Quint. 9, 4, 20; cf. id. 8, prooem. 23.—
    b.
    Of the wishes of those that have a right to command, the gods, masters, parents, commanders, etc., I want, wish, will, am resolved, it is my will:

    in acdibus quid tibi meis erat negoti...? Volo scire,

    Plaut. Aul. 3, 2, 14; 3, 2, 17; 3, 2, 18; 3, 6, 27; id. Curc. 4, 3, 11; id. Ep. 3, 4, 74; id. Mil. 2, 3, 74; 3, 1, 17; id. Stich. 1, 2, 56; Ter. And. 1, 2, 9; 4, 2, 17:

    maxima voce clamat populus, neque se uni, nec paucis velle parere,

    Cic. Rep. 1, 35, 55:

    consuesse deos immortalis, quos pro scelere eorum ulcisci velint, etc.,

    Caes. B. G. 1, 13:

    hic experiri vim virtutemque volo,

    Liv. 23, 45, 9.—
    c.
    = in animo habere, to intend, purpose, mean, design:

    ac volui inicere tragulam in nostrum senem,

    Plaut. Ps. 1, 4, 14:

    eadem quae illis voluisti facere tu, faciunt tibi,

    id. Mil. 3, 1, 11; so id. Most. 2, 2, 5:

    puerumque clam voluit exstinguere,

    Ter. Hec. 5, 1, 23:

    necare candem voluit,

    Cic. Cael. 13, 31: quid enim ad illum qui te captare vult, utrum [p. 2005] tacentem te irretiat an loquentem? id. Ac. 2, 29, 94:

    hostis hostem occidere volui,

    Liv. 2, 12, 9; 7, 34, 11: volui interdiu eum... occidere; volui, cum ad cenam invitavi, veneno scilicet tollere;

    volui... ferro interficere (ironically),

    id. 40, 13, 2:

    tuum crimen erit, hospitem occidere voluisse,

    the intention to kill your guest-friend, Val. Max. 5, 1, 3 fin.; 6, 1, 8:

    non enim vult mori, sed invidiam filio facere,

    Quint. 9, 2, 85.—

    Pregn., opp. optare: non vult mori qui optat,

    Sen. Ep. 117, 24:

    sed eo die is, cui dare volueram (epistulam), non est profectus,

    Cic. Att. 9, 7, 1:

    cum de senectute vellem aliquid scribere,

    id. Sen. 1, 2:

    ego te volui castigare, tu mihi accussatrix ades,

    Plaut. As. 3, 1, 10:

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    id. Pers. 4, 3, 10:

    ego jam a principio amici filiam, Ita ut aequom fuerat, volui uxorem ducere,

    Ter. Phorm. 4, 3, 46:

    at etiam eo negotio M. Catonis splendorem maculare voluerunt,

    it was their purpose, Cic. Sest. 28, 60:

    eum (tumulum) non tam capere sine certamine volebat, quam causam certaminis cum Minucio contrahere,

    his plan was, Liv. 22, 28, 4.—Of things:

    cum lex venditionibus occurrere voluit,

    when it was the purpose of the law, Dig. 46, 1, 46: sed quid ea drachuma facere vis? Ca. Restim volo Mihi emere... qui me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87: Ch. Revorsionem ad terram faciunt vesperi. Ni. Aurum hercle auferre voluere, id. Bacch. 2, 3, 63:

    si iis qui haec omnia flamma ac ferro delere voluerunt... bellum indixi, etc.,

    Cic. Prov. Cons. 10, 24:

    (plebem) per caedem senatus vacuam rem publicam tradere Hannibali velle,

    Liv. 23, 2, 7:

    rem Nolanam in jus dicionemque dare voluerat Poeno,

    id. 23, 15, 9: qui (majores nostri) tanta cura Siculos tueri ac retinere voluerunt ut, etc., whose policy it was to protect, etc., Cic. Verr. 2, 3, 6, § 14:

    ut qui a principio mitis omnibus Italicis praeter Romanos videri vellet, etc.,

    Liv. 23, 15, 4: idem istuc, si in vilitate largiri voluisses, derisum tuum beneficium esset, if you had offered to grant the same thing during low prices, etc., Cic. Verr. 2, 3, 92, § 215.—
    d.
    = studere, conari, to try, endeavor, attempt:

    quas (i. e. magnas res) qui impedire vult, is et infirmus est mobilisque natura, et, etc.,

    Cic. Lael. 20, 75:

    nam si quando id (exordium) primum invenire volui, nullum mihi occurrit, nisi aut exile, aut, etc.,

    id. Or. 2, 77, 315:

    de Antonio dico, numquam illum... nonnullorum de ipso suspitionem infitiando tollere voluisse,

    that he never attempted to remove, id. Sest. 3, 8; id. Div. 1, 18, 35:

    audes Fatidicum fallere velle deum?

    do you dare attempt? Ov. F. 2, 262.—
    e.
    To mean, of actions and expressions:

    hic respondere voluit, non lacessere,

    the latter meant to answer, not to provoke, Ter. Phorm. prol. 19:

    non te judices urbi sed carceri reservarunt, neque to retinere in civitate, sed exilio privare voluerunt,

    Cic. Att. 1, 16, 9.—So, volo dicere, I mean (lit. I intend to say):

    quid aliud volui dicere?

    Ter. Eun. 3, 2, 51:

    volo autem dicere, illud homini longe optimum esse quod ipsum sit optandum per se,

    Cic. Tusc. 2, 20, 46.—Often with the acc. illud or id, as a correction: Tr. Specta quam arcte dormiunt. Th. Dormiunt? Tr. Illut quidem ut conivent volui dicere, I mean how they nod, Plaut. Most. 3, 2, 145: Py. Quid? bracchium? Ar. Illud dicere volui femur, id. Mil. 1, 1, 27:

    adduxi volui dicere,

    id. Ps. 2, 4, 21; id. Am. 1, 1, 233; 1, 1, 235; id. Cas. 2, 6, 14; id. Mil. 3, 2, 7; id. Ps. 3, 2, 54; id. Rud. 2, 4, 9.—
    f.
    To be going to: haec argumenta ego aedificiis dixi; nunc etiam volo docere ut homines aedium esse similes arbitremini, now I am going to show how, etc., Plaut. Most. 1, 2, 37: quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare, I am going to worship here, etc., id. Curc. 4, 2, 41:

    nunc quod relicuom restat volo persolvere,

    id. Cist. 1, 3, 40:

    sustine hoc, Penicule, exuvias facere quas vovi volo,

    id. Men. 1, 3, 13:

    sinite me prospectare ne uspiam insidiae sint, consilium quod habere volumus,

    id. Mil. 3, 1, 3; id. As. 2, 2, 113; id. Cas. 4, 2, 3; id. Bacch. 1, 1, 61:

    si Prometheus, cum mortalibus ignem dividere vellet, ipse a vicinis carbunculos conrogaret, ridiculus videretur,

    Auct. Her. 4, 6, 9:

    ait se velle de illis HS. LXXX. cognoscere,

    Cic. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    hinc se recipere cum vellent, rursus illi ex loco superiore nostros premebant,

    Caes. B. C. 1, 45. —
    g.
    To be about to, on the point of: quom mittere signum Volt, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 88 Vahl.):

    quotiens ire volo foras, retines me, rogitas quo ego eam,

    Plaut. Men. 1, 2, 5:

    quae sese in ignem inicere voluit, prohibui,

    Ter. And. 1, 1, 113:

    si scires aspidem latere uspiam, et velle aliquem imprudentem super eam adsidere,

    Cic. Fin. 2, 18, 59; id. Div. 1, 52, 118:

    quod cum facere vellent, intervenit M. Manilius,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    qui cum opem ferre vellet, nuntiatum sibi esse aliam classem ad Aegates insulas stare,

    Liv. 22, 56, 7:

    at Libys obstantes dum vult obvertere remos, In spatium resilire manus breve vidit,

    Ov. M. 3, 676; 1, 635:

    P. Claudius cum proelium navale committere vellet,

    Val. Max. 1, 4, 3.—
    h.
    Will, and in oblique discourse and questions would, the auxiliaries of the future and potential: animum advortite: Comediai nomen dari vobis volo, I will give you, etc., Plaut. Cas. prol. 30:

    sed, nisi molestum est, nomen dare vobis volo comediai,

    id. Poen. prol. 50:

    vos ite intro. Interea ego ex hac statua verberea volo erogitare... quid sit factum,

    id. Capt. 5, 1, 30:

    i tu atque arcessi illam: ego intus quod facto est opus volo adcurare,

    id. Cas. 3, 3, 35; id. Cist. 1, 1, 113; id. Most. 1, 1, 63; id. Poen. 2, 44; id. Pers. 1, 3, 85; id. Rud. 1, 2, 33: cum vero (gemitus) nihil imminuat doloris, cur frustra turpes esse volumus? why will ( would) we be disgraceful to no purpose? Cic. Tusc. 2, 24, 57:

    illa enim (ars) te, verum si loqui volumus, ornaverat,

    id. ib. 1, 47, 112:

    ergo, si vere aestimare volumus, etc.,

    Val. Max. 7, 5, 6:

    si vere aestimare Macedonas, qui tunc erant, volumus,

    Curt. 4, 16, 33:

    ejus me compotem facere potestis, si meminisse vultis, etc.,

    Liv. 7, 40, 5:

    visne igitur, dum dies ista venit... interea tu ipse congredi mecum ut, etc....?

    id. 8, 7, 7:

    volo tibi Chrysippi quoque distinctionem indicare,

    Sen. Ep. 9, 14: vis tu homines urbemque feris praeponere silvis? will you prefer, etc., Hor. S. 2, 6, 92; cf. velim and vellem, would, II. A. 2.—
    k.
    Sometimes volui = mihi placuit, I resolved, concluded (generally, in this meaning, followed by an infinitive clause, v. I. B. 4.):

    uti tamen tuo consilio volui,

    still I concluded to follow your advice, Cic. Att. 8, 3, 1.—
    1.
    To be willing, ready, to consent, like to do something: si sine bello velint rapta... tradere... se exercitum domum reducturum, if they were willing, would consent to, would deliver, etc., Plaut. Am. 1, 1, 52:

    is dare volt, is se aliquid posci,

    likes to give, id. As. 1, 3, 29:

    hoc dixit, si hoc de cella concederetur, velle Siculos senatui polliceri frumentum in cellam gratis,

    Cic. Verr. 2, 3, 87, § 200:

    ei laxiorem daturos, si venire ad causam dicendam vellet,

    Liv. 39, 17, 2; 5, 36, 4: nemo invenitur qui pecuniam suam dividere velit. Sen. Brev. Vit. 3, 1:

    plerique concessam sibi sub condicione vitam si militare adversus eum vellent, recusarunt,

    Suet. Caes. 68:

    dedere etiam se volebant, si toleranda viris imperarentur,

    Flor. 1, 33 (2, 18), 12.—So with negatives, to be not willing, not to suffer, not to like, not to allow, refuse:

    heri nemo voluit Sostratam intro admittere,

    Ter. Hec. 3, 1, 49:

    cum alter verum audire non vult,

    Cic. Lael. 26, 98: a proximis quisque minime anteiri vult, likes least to be surpassed, etc., Liv. 6, 34, 7:

    nihil ex his praeter... accipere voluit,

    refused to accept, Val. Max. 4, 3, 4.—
    m.
    To do something voluntarily or intentionally: volo facere = mea voluntate or sponte facio: si voluit accusare, pietati tribuo;

    si jussus est, necessitati,

    if he accused of his own free will, I ascribe it to his filial love, Cic. Cael. 1, 2:

    utrum statuas voluerint tibi statuere, an coacti sint,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    de risu quinque sunt quae quaerantur... sitne oratoris risum velle permovere,

    on purpose, id. Or. 2, 58, 235:

    laedere numquam velimus,

    Quint. 6, 3, 28.—So, non velle with inf., to do something unwillingly, with reluctance:

    vivere noluit qui mori non vult,

    who dies with reluctance, Sen. Ep. 30, 10.—
    n.
    To be of opinion, think, mean, pretend (rare with inf.; usu. with acc. and inf.; v. B. 8.):

    haec tibi scripsi ut isto ipso in genere in quo aliquid posse vis, te nihil esse cognosceres,

    in which you imagine you have some influence, Cic. Fam. 7, 27, 2:

    in hoc homo luteus etiam callidus ac veterator esse vult, quod ita scribit, etc.,

    pretends, means to be, id. Verr. 2, 3, 14, § 35: sed idem Aelius Stoicus esse voluit, orator autem nec studuit um quam, nec fuit, id. Brut. 56, 206:

    Pythago. ras, qui etiam ipse augur esse vellet,

    id. Div. 1, 3, 5.—
    o.
    To like, have no objection to, approve of (cf. E. 1. sq.):

    magis eum delectat qui se ait philosophari velle sed paucis: nam omnino haud placere,

    that he liked, had no objection to philosophizing, Cic. Rep. 1, 18, 30; v. also II. A.—
    2.
    With pres. inf. understood.
    a.
    Supplied from a preceding or subsequent clause.
    (α).
    To wish, it is his will, etc. (cf. 1. a. and b. supra):

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo, i. e. vivere,

    as I wish, Plaut. Mil. 3, 1, 111: quod diu vivendo multa quae non volt (i. e. videre) videt, Caecil. ap. Cic. Sen. 8, 25:

    proinde licet quotvis vivendo condere saecla,

    Lucr. 3, 1090:

    nec tantum proficiebam quantum volebam,

    Cic. Att. 1, 17, 1:

    tot autem rationes attulit, ut velle (i. e. persuadere) ceteris, sibi certe persuasisse videatur,

    id. Tusc. 1, 21, 49:

    sed liceret, si velint, in Ubiorum finibus considere,

    Caes. B. G. 4, 81:

    quo praesidio senatus libere quae vellet decernere auderet,

    id. B. C. 1, 2.—Of things:

    neque chorda sonum reddit quem vult manus et mens,

    Hor. A. P. 348.—
    (β).
    To choose, be pleased (freq.):

    tum mihi faciat quod volt magnus Juppiter,

    Plaut. Aul. 4, 10, 50:

    id repetundi copia est, quando velis,

    id. Trin. 5, 2, 7:

    habuit aurum quamdiu voluit,

    Cic. Cael. 13, 31:

    rapiebat et asportabat quantum a quoque volebat Apronius,

    id. Verr. 2, 3, 12, § 29:

    provincias quas vellet, quibus vellet, venderet?

    id. Sest. 39, 84:

    quotiens ille tibi potestatem facturus sit ut eligas utrum velis,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    daret utrum vellet subclamatum est,

    Liv. 21, 18, 14:

    senatus consultum factum est ut plebes praeficeret quaestioni quem vellet,

    id. 4, 51, 2:

    saxi materiaeque caedendae unde quisque vellet jus factum,

    id. 5, 55, 3; cf. id. 2, 13, 9; 5, 46, 10; 6, 25, 5; 22, 10, 23; 23, 6, 2; 23, 15, 15; 23, 45, 10; 23, 47, 2;

    26, 21, 11: vicem suam conquestus, quod sibi soli non liceret amicis, quatenus vellet, irasci,

    Suet. Aug. 66:

    at tu quantum vis tolle,

    Hor. Ep. 1, 7, 16.—
    (γ).
    To intend, it is my purpose, etc. (v. 1. c. supra):

    sine me pervenire quo volo,

    let me come to my point, Ter. Eun. 1, 2, 44:

    scripsi igitur Aristotelio more, quemadmodum quidem volui, tres libros... de Oratore,

    as I intended, Cic. Fam. 1, 9, 23:

    ut meliore condicione quam qua ipse vult imitetur homines eos qui, etc.,

    id. Div. in Caecil. 8, 25:

    ego istos posse vincere scio, velle ne scirem ipsi fecerunt,

    Liv. 2, 45, 12. —
    (δ).
    To be willing, to consent, I will (v. 1. h. and l. supra): tu eum orato... St. Sane volo, yes, I will, Plaut. Cas. 2, 3, 57:

    jube me vinciri. Volo, dum istic itidem vinciatur,

    id. Capt. 3, 4, 75:

    patri dic velle (i. e. uxorem ducere),

    that you consent, are willing, Ter. And. 2, 3, 20 (cf.: si vis, II. A. 2, and sis, supra init.).—
    (ε).
    To do something voluntarily (v. 1. m. supra):

    tu selige tantum, Me quoque velle velis, anne coactus amem,

    Ov. Am. 3, 11, 50.—
    b.
    With ellipsis of inf.
    (α).
    Volo, with a designation of place, = ire volo:

    nos in Formiano morabamur, quo citius audiremus: deinde Arpinum volebamus,

    I intended to go to Arpinum, Cic. Att. 9, 1, 3:

    volo mensi Quinctili in Graeciam,

    id. ib. 14, 7, 2:

    hactenus Vitellius voluerat (i. e. procedere),

    Tac. A. 12, 42 fin.
    (β).
    With other omissions, supplied from context: volo Dolabellae valde desideranti, non reperio quid (i. e. to dedicate some writing to him), Cic. Att. 13, 13, 2.—
    (γ).
    In mal. part., Plaut. Aul. 2, 4, 7; Ov. Am. 2, 4, 16; 2. 19, 2; Prop. 1, 13, 36.—
    3.
    With perfect infinitive active (rare).
    a.
    In negative imperative sentences dependent on ne velis, ne velit (in oblique discourse also ne vellet), where ne velis has the force of noli. The perfect infinitive emphatically represents the action as completed (ante-class. and poet.).
    (α).
    In ancient ordinances of the Senate and of the higher officers (not in laws proper): NEIQVIS EORVM BACANAL HABVISE VELET... BACAS VIR NEQVIS ADIESE VELET CEIVIS ROMANVS... NEVE PECVNIAM QVISQVAM EORVM COMOINEM HABVISE VELET... NEVE... QVIQVAM FECISE VELET. NEVE INTER SED CONIOVRASE, NEVE COMVOVISE NEVE CONSPONDISE, etc., S. C. de Bacch. 4-13 ap. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 172.—So, in quoting such ordinances: per totam Italiam edicta mitti ne quis qui Bacchis initiatus esset, coisse aut convenisse causa sacrorum velit. [p. 2006] neu quid talis rei divinae fecisse, Liv. 39, 14, 8:

    edixerunt ne quis quid fugae causa vendidisse neve emisse vellet,

    id. 39, 17, 3. —
    (β).
    In imitation of official edicts: (vilicus) ne quid emisse velit insciente domino, neu quid domino celasse velit, the overseer must not buy any thing, etc., Cato, R. R. 5, 4:

    interdico, ne extulisse extra aedis puerum usquam velis,

    Ter. Hec. 4, 1, 48:

    oscula praecipue nulla dedisse velis (= noli dare),

    Ov. Am. 1, 4, 38:

    ne quis humasse velit Ajacem, Atride, vetas? Cur?

    Hor. S. 2, 3, 187.—
    b.
    In affirmative sentences, implying command (in any mood or tense; mostly poet.): neminem nota strenui aut ignavi militis notasse volui, I have decided to mark no one, etc., Liv. 24, 16, 11: quia pepercisse vobis volunt, committere vos cur pereatis non patiuntur, because they have decided to spare you, etc., id. 32, 21, 33:

    sunt delicta tamen quibus ignovisse velimus (= volumus),

    which should be pardoned, Hor. A. P. 347.—
    c.
    To represent the will as referring to a completed action.
    (α).
    In optative sentences with vellem or velim, v. II. B. 5. b. a, and II. C. 1. b.—
    (β).
    In other sentences ( poet. and post-class.): ex omnibus praediis ex quibus non hac mente recedimus ut omisisse possessionem velimus, with the will to abandon (omittere would denote the purpose to give up at some future time), Dig. 43, 16, 1, § 25; so,

    an erit qui velle recuset Os populi meruisse?

    Pers. 1, 41:

    qui me volet incurvasse querela,

    id. 1, 91.
    B.
    With acc. and inf.
    1.
    To wish (v. A. 1. a.).
    a.
    With a different subject: hoc volo scire te: Perditus sum miser, I wish you to know, etc., Plaut. Curc. 1, 2, 46:

    deos volo consilia vostra vobis recte vortere,

    id. Trin. 5, 2, 31:

    emere oportet quem tibi oboedire velis,

    id. Pers. 2, 4, 2:

    scin' quid nunc te facere volo?

    Ter. Heaut. 3, 1, 85:

    si perpetuam vis esse adfinitatem hanc,

    id. Hec. 2, 2, 10:

    consul ille egit eas res quarum me participem esse voluit,

    Cic. Prov. Cons. 17, 41:

    vim volumus exstingui: jus valeat necesse est,

    id. Sest. 42, 92:

    nec mihi hunc errorem extorqueri volo,

    id. Sen. 23, 85:

    hoc te scire volui,

    id. Att. 7, 18, 4:

    harum causarum fuit justissima quod Germanos suis quoque rebus timere voluit,

    Caes. B. G. 4, 16:

    ut equites qui salvam esse rempublicam vellent ex equis desilirent,

    Liv. 4, 38, 2:

    si me vivere vis recteque videre valentem,

    Hor. Ep. 1, 7, 3:

    si vis me flere, dolendum est Primum ipsi tibi,

    id. A. P. 102.—With pass. inf. impers.:

    regnari tamen omnes volebant,

    that there should be a king, Liv. 1, 17, 3:

    mihi volo ignosci,

    I wish to be pardoned, Cic. Or. 1, 28, 130:

    volt sibi quisque credi,

    Liv. 22, 22, 14. —
    b.
    With the same subject.
    (α).
    With inf. act.:

    quae mihi est spes qua me vivere velim,

    what hope have I, that I should wish to live? Plaut. Rud. 1, 3, 33:

    volo me placere Philolachi,

    id. Most. 1, 3, 11; cf. id. Trin. 2, 2, 47; id. Rud. 2, 6, 1:

    judicem esse me, non doctorem volo,

    Cic. Or. 33, 117:

    vult, credo, se esse carum suis,

    id. Sen. 20, 73; so id. Off. 1, 31, 113; id. de Or. 1, 24, 112; 2, 23, 95. —
    (β).
    With inf. pass.:

    quod certiorem te vis fieri quo quisque in me animo sit,

    Cic. Att. 11, 13, 1; cf. id. Fam. 1, 9, 18:

    qui se ex his minus timidos existimari volebant,

    Caes. B. G. 1, 39; cf. id. B. C. 2, 29:

    religionis se causa... Bacchis initiari velle,

    Liv. 39, 10, 2:

    Agrippae se nepotem neque credi neque dici volebat,

    Suet. Calig. 22 fin.
    2.
    Of the will of superiors, gods, etc. (cf. A. 1. b. supra), I want, it is my will:

    me absente neminem volo intromitti,

    Plaut. Aul. 1, 3, 21:

    viros nostros quibus tu voluisti esse nos matres familias,

    id. Stich. 1, 2, 41; id. Most. 1, 4, 2; id. Rud. 4, 5, 9; id. Trin. 1, 2, 1:

    pater illum alterum (filium) secum omni tempore volebat esse,

    Cic. Rosc. Am. 15, 42:

    (deus) quinque reliquis motibus orbem esse voluit expertem,

    id. Univ. 10; cf. id. Sest. 69, 147; id. Verr. 2, 4, 25, § 57; 1, 5, 14:

    causa mittendi fuit quod iter per Alpes... patefieri volebat,

    Caes. B. G. 3, 1; cf. id. ib. 5, 9; id. B. C. 1, 4:

    quippe (senatus) foedum hominem a republica procul esse volebat,

    Sall. C. 19, 2:

    nec (di) patefieri (crimina) ut impunita essent, sed ut vindicarentur voluerunt,

    Liv. 39, 16, 11; cf. id. 1, 56, 3; 2, 28, 5; 25, 32, 6:

    senatus... Romano sanguini pudicitiam tutam esse voluit,

    Val. Max. 6, 1, 9; cf. id. 6, 9, 2.—So in the historians: quid fieri vellet (velit), after a verbum imperandi or declarandi, he gave his orders, explained his will:

    quid fieri velit praecipit,

    Caes. B. G. 5, 56:

    ibi quid fieri vellet imperabat,

    id. ib. 7, 16:

    quid fieri vellet ostendit,

    id. ib. 7, 27:

    quae fieri vellet edocuit,

    id. B. C. 3, 108; cf. id. B. G. 7, 45; id. B. C. 3, 78; 3, 89:

    quid fieri vellet edixit,

    Curt. 8, 10, 30; 4, 13, 24; Val. Max. 7, 4, 2.— Frequently majores voluerunt, it was the will of our ancestors, referring to ancient customs and institutions:

    sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

    Cic. Balb. 24, 55: majores vestri ne vos quidem temere coire voluerunt, cf. id. ib. 17, 39; 23, 54; id. Agr. 2, 11, 26; id. Fl. 7, 15; id. Imp. Pomp. 13, 39; id. Div. 1, 45, 103; id. Font. 24, 30 (10, 20); id. Rosc. Am. 25, 70.—Of testamentary dispositions: cum Titius, heres meus, mortuus erit, volo hereditatem meam ad P. Mevium pertinere, Gai Inst. 2, 277. Except in the institution of the first heir: at illa (institutio) non est comprobata: Titum heredem esse volo, Gai Inst. 2, 117. —
    3.
    Of the intention of a writer, etc., to want, to mean, intend:

    Asinariam volt esse (nomen fabulae) si per vos licet,

    Plaut. As. prol. 12:

    Plautus hanc mihi gnatam esse voluit Inopiam,

    has wanted Poverty to be my daughter, made her my daughter, id. Trin. prol. 9:

    primumdum huic esse nomen Diphilus Cyrenas voluit,

    id. Rud. prol. 33:

    quae ipsi qui scripserunt voluerunt vulgo intellegi,

    meant to be understood by all, Cic. Or. 2, 14, 60:

    si non hoc intellegi volumus,

    id. Fat. 18, 41:

    quale intellegi vult Cicero cum dicit orationem suam coepisse canescere,

    Quint. 11, 1, 31; so id. 9, 4, 82; 9, 3, 9:

    quamquam illi (Prometheo) quoque ferreum anulum dedit antiquitas vinculumque id, non gestamen, intellegi voluit,

    Plin. 33, 1, 4, § 8.—
    4.
    To resolve:

    Siculi... me defensorem calamitatum suarum... esse voluerunt,

    Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

    si a me causam hanc vos (judices) agi volueritis,

    if you resolve, id. ib. 8, 25:

    senatus te voluit mihi nummos, me tibi frumentum dare,

    id. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    qua (statua) abjecta, basim tamen in foro manere voluerunt,

    id. ib. 2, 2, 66, §

    160: liberam debere esse Galliam quam (senatus) suis legibus uti voluisset,

    Caes. B. G. 1, 45:

    tu Macedonas tibi voluisti genua ponere, venerarique te ut deum,

    Curt. 8 (7), 13.— Hence,
    5.
    To order, command: erus meus tibi me salutem multam voluit dicere, has ordered me, etc., Plaut. Ps. 4, 2, 25:

    montem quem a Labieno occupari voluerit,

    which he had ordered to be occupied, Caes. B. G. 1, 22:

    ibi futuros esse Helvetios ubi eos Caesar... esse voluisset,

    id. ib. 1, 13 (for velitis jubeatis with inf.-clause, v. II. B. 5. d.).—
    6.
    To consent, allow (cf. A. 1. I.):

    obtinuere ut (tribuni) tribuniciae potestatis vires salubres vellent reipublicae esse,

    they prevailed upon them to permit the tribunitian power to be wholesome to the republic, Liv. 2, 44, 5:

    Hiero tutores... puero reliquit quos precatus est moriens ut juvenum suis potissimum vestigiis insistere vellent,

    id. 24, 4, 5:

    petere ut eum... publicae etiam curae ac velut tutelae vellent esse (i. e. senatus),

    id. 42, 19, 5:

    orare tribunos ut uno animo cum consulibus bellum ab urbe ac moenibus propulsari vellent,

    id. 3, 69, 5:

    quam superesse causam Romanis cur non... incolumis Syracusas esse velint?

    id. 25, 28, 8:

    si alter ex heredibus voluerit rem a legatario possideri, alter non, ei qui noluit interdictum competet,

    Dig. 43, 3, 1, § 15.—So negatively = not to let, not to suffer:

    cum P. Attio agebant ne sua pertinacia omnium fortunas perturbari vellet,

    Caes. B. C. 2, 36.—
    7.
    To be of opinion that something should be, to require, demand:

    voluisti enim in suo genere unumquemque... esse Roscium,

    Cic. Or. 1, 61, 258: eos exercitus quos contra se multos jam annos aluerint velle dimitti, he demanded the disbanding of, etc., Caes. B. C. 1, 85:

    (Cicero) vult esse auctoritatem in verbis,

    Quint. 8, 3, 43:

    vult esse Celsus aliquam et superiorem compositionem,

    id. 9, 4, 137:

    si tantum irasci vis sapientem quantum scelerum indignitas exigit,

    Sen. Ira, 2, 9, 4. —
    8.
    To be of opinion that something is or was, = censere, dicere, but implying that the opinion is erroneous or doubtful, usu. in the third pers., sometimes in the second.
    (α).
    To imagine, consider:

    est genus hominum qui esse se primos omnium rerum volunt, Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    semper auget adsentator id quod is cujus ad voluntatem dicitur vult esse magnum,

    Cic. Lael. 26, 98:

    si quis patricius, si quis—quod illi volunt invidiosius esse—Claudius diceret,

    Liv. 6, 40, 13.—
    (β).
    To be of opinion, to hold:

    vultis, opinor, nihil esse... in natura praeter ignem,

    Cic. N. D. 3, 14, 36:

    volunt illi omnes... eadem condicione nasci,

    id. Div. 2, 44, 93:

    vultis evenire omnia fato,

    id. ib. 2, 9, 24:

    alteri censent, etc., alteri volunt a rebus fatum omne relegari,

    id. Fat. 19, 45:

    vultis a dis immortalibus hominibus dispertiri somnia,

    id. N. D. 3, 39, 93; id. Tusc. 1, 10, 20; id. Fin. 3, 11, 36; id. Rep. 2, 26, 48:

    volunt quidam... iram in pectore moveri effervescente circa cor sanguine,

    Sen. Ira, 2, 19, 3.—
    (γ).
    To say, assert:

    si tam familiaris erat Clodiae quam tu esse vis,

    as you say he is, Cic. Cael. 21, 53:

    sit sane tanta quanta tu illam esse vis,

    id. Or. 1, 55, 23:

    ad pastum et ad procreandi voluptatem hoc divinum animal procreatum esse voluerunt: quo nihil mihi videtur esse absurdius,

    id. Fin. 2, 13, 40; 2, 17, 55; 2, 42, 131; 2, 46, 142; id. Fat. 18, 41.—With perf. inf.:

    Rhodi ego non fui: me vult fuisse,

    Cic. Planc. 34, 84.—
    (δ).
    To pretend, with perf. inf., both subjects denoting the same person:

    unde homines dum se falso terrore coacti Effugisse volunt, etc.,

    Lucr. 3, 69 (cf. A. 1. n. supra).—
    (ε).
    To mean, with perf. inf.:

    utrum scientem vultis contra foedera fecisse, an inscientem?

    Cic. Balb. 5, 13.— With pres. inf.:

    quam primum istud, quod esse vis?

    what do you mean by as soon as possible? Sen. Ep. 117, 24.—
    (ζ).
    Rarely in the first pers., implying that the opinion is open to discussion:

    ut et mihi, quae ego vellem non esse oratoris, concederes,

    what according to my opinion is not the orator's province, Cic. Or. 1, 17, 74.—
    9.
    In partic.
    a.
    With things as subjects.
    (α).
    Things personified:

    ne res publica quidem haec pro se suscipi volet,

    would have such things done for it, Cic. Off. 1, 45, 159:

    cui tacere grave sit, quod homini facillimum voluerit esse natura,

    which nature willed should be easiest for man, Curt. 4, 6, 6: fortuna Q. Metellum... nasci in urbe terrarum principe voluit, fate ordained that, etc., Val. Max. 7, 1, 1: nihil rerum ipsa natura voluit magnum effici cito, it is the law of nature that, etc., Quint. 10, 3, 4:

    quid non ingenio voluit natura licere?

    what license did nature refuse to genius? Mart. 8, 68, 9:

    me sine, quem semper voluit fortuna jacere,

    Prop. 1, 6, 25:

    hanc me militiam fata subire volunt,

    id. 1, 6, 30.—
    (β).
    Of laws, to provide:

    duodecim tabulae nocturnum furem... interfici impune voluerunt,

    Cic. Mil. 3, 9:

    lex duodecim tabularum tignum aedibus junctum... solvi prohibuit, pretiumque ejus dari voluit,

    Dig. 46, 3, 98, § 8 fin. (cf. Cic. Div. in Caecil. 6, 21, b. a, infra).—
    b.
    With perf. pass. inf., to represent a state or result wished for.
    (α).
    The inf. being in full, with esse expressed: si umquam quemquam di immortales voluere esse auxilio adjutum, tum me et Calidorum servatum volunt, if it ever was the will of the gods that any one should be assisted, etc., Plaut. Ps. 4, 1, 1: Corinthum patres vestri, totius Graeciae lumen, exstinctum esse voluerunt, it was their will that Corinth should be ( and remain) destroyed, Cic. Imp. Pomp. 5, 11:

    nostri... leges et jura tecta esse voluerunt,

    id. Or. 1, 59, 253:

    propter eam partem epistulae tuae per quam te et mores tuos purgatos et probatos esse voluisti,

    id. Att. 1, 17, 7; id. Fin. 4, 27, 76; id. de Or. 1, 51, 221:

    daturum se operam ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6: for velle redundant in this construction, v. II. A. 2. 3. infra.—With pass. inf. impers.:

    sociis maxime lex consultum esse vult,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21.—
    (β).
    With ellips. of esse (cf. Quint. 9, 3, 9): perdis me tuis dictis. Cu. Imo, servo et servatum volo, and mean that you should remain saved, Plaut. Curc. 2, 3, 56:

    aunt qui volum te conventam,

    who want to see you, id. Cist. 4, 2, 39:

    eidem homini, si quid recte cura tum velis, mandes,

    if you want to have anything done well, id. As. 1, 1, 106:

    sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,

    id. Capt. prol. 53: id nunc res indicium haeo [p. 2007] facit, quo pacto factum volueris, this shows now why you wished this to be done, Ter. Hec. 4, 1, 31 (cf. Plaut. Stich. 4, 2, 33; id. Aul. 3, 5, 30, II. B. 1, b, and II. B. 3. b. infra): domestica cura te levatum volo, I wish to see you relieved, etc., Cic. Q. Fr. 3, 9, 3:

    nulla sedes quo concurrant qui rem publicam defensam velint,

    id. Att. 8, 3, 4:

    rex celatum voluerat (i. e. donum),

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64:

    Hannibal non Capuam neglectam, neque desertos volebat socios,

    Liv. 25, 20, 5; 2, 15, 2; 2, 44, 3; 3, 21, 4; 22, 7, 4;

    26, 31, 6: contemptum hominis quem destructum volebat,

    Quint. 8, 3, 21:

    si te non emptam vellet, emendus erat,

    Ov. Am. 1, 8, 34 (so with velle redundant, v. II. A. 1. d., and II. A. 3. infra).—Both subjects denoting the same person:

    velle Pompeium se Caesari purgatum,

    Caes. B. C. 1, 8.— Esp., with pass. inf. impers.: alicui consultum velle, to take care for or advocate somebody's interests:

    liberis consultum volumus propter ipsos,

    Cic. Fin. 3, 17, 57:

    obliviscere illum aliquando adversario tuo voluisse consultum,

    id. Att. 16, 16 C, 10:

    quibus tribuni plebis nunc consultum repente volunt,

    Liv. 5, 5, 3; so id. 25, 25, 17:

    quamquam senatus subventum voluit heredibus,

    Dig. 36, 1, 1, § 4; so with dep. part., used passively:

    volo amori ejus obsecutum,

    Plaut. As. 1, 1, 63.—
    c.
    With predic. adj., without copula.
    (α).
    The subjects being different (mostly aliquem salvum velle):

    si me vivum vis, pater, Ignosce,

    if you wish me to live, Ter. Heaut. 5, 5, 7:

    ille, si me alienus adfinem volet, Tacebit,

    id. Phorm. 4, 1, 16:

    ut tu illam salvam magis velis quam ego,

    id. Hec. 2, 2, 17; 3, 5, 14:

    quoniam ex tota provincia soli sunt qui te salvum velint,

    Cic. Verr. 2, 4, 67, § 150:

    irent secum extemplo qui rempublicam salvam vellent,

    Liv. 22, 53, 7.—
    (β).
    Both subjects denoting the same person (virtually = object infinitive):

    in occulto jacebis quom te maxime clarum voles (= clarus esse voles),

    when you will most wish to be famous, Plaut. Trin. 3, 2, 38:

    volo me patris mei similem,

    I wish to be like my father, id. As. 1, 1, 54: ut iste qui se vult dicacem et mehercule est, Appius, who means to be witty, etc., Cic. Or. 2, 60, 246:

    qui vero se populares volunt,

    who mean to be popular, id. Off. 2, 22, 78:

    ut integrum se salvumque velit,

    id. Fin. 2, 11, 33:

    ut (omne animal) se et salvum in suo genere incolumeque vellet,

    id. ib. 4, 8, 19. —
    d.
    With an inf.-clause understood.
    (α).
    Velle, to wish: utinam hinc abierit in malam crucem! Ad. Ita nos velle aequom est (ita = eum abire, etc.), Plaut. Poen. 4, 1, 5:

    stulta es, soror, magis quam volo (i.e. te esse),

    id. Pers. 4, 4, 78; id. Trin. 1, 2, 8; 2, 4, 175; id. Stich. 1, 1, 13; id. Ps. 1, 5, 55:

    senatum non quod sentiret, sed quod ego vellem decernere,

    Cic. Mil. 5, 12:

    neque enim facile est ut irascatur cui tu velis judex (= cui tu eum irasci velis),

    id. Or. 2, 45, 190; cf. id. Sest. 38, 82.—
    (β).
    Referring to the will of superiors, etc.:

    deos credo voluisse, nam ni vellent, non fieret,

    Plaut. Aul. 4, 10, 46: jamne abeo? St. Volo (sc. te abire), so I will, id. Cas. 2, 8, 57; cf. id. Mil. 4, 6, 12; id. Merc. 2, 3, 33.—
    (γ).
    To mean, intend (v. B. 3.):

    acutum etiam illud est cum ex alterius oratione aliud atque ille vult (sc. te excipere),

    Cic. Or. 2, 67, 273.—
    (δ).
    To require, demand (v B. 7.):

    veremur quidem vos, Romani, et, si ita vultis, etiam timemus,

    Liv. 39, 37, 17;

    and of things as subjects: cadentque vocabula, si volet usus (i. e. ea cadere),

    Hor. A. P. 71.—
    (ε).
    To be of opinion, will have (v. B. 8.):

    ergo ego, inimicus, si ita vultis, homini, amicus esse rei publicae debeo,

    Cic. Prov. Cons. 8, 19:

    nam illi regi tolerabili, aut, si voltis, etiam amabili, Cyro,

    id. Rep. 1, 28, 44; id. Fin. 2, 27, 89; 3, 4, 12; id. Cael. 21, 53; Liv. 21, 10, 7; Quint. 2, 17, 41.—
    (ζ).
    With ellips. of predic. inf. (v. A. 2. b.): cras de reliquiis nos volo (i. e. cenare), it is my intention that we dine, etc., Plaut. Stich. 3, 2, 40:

    volo Varronem (i. e. hos libros habere),

    Cic. Att. 13, 25, 3.
    C.
    With ut, ne, or ut ne.
    1.
    With ut.
    a.
    To wish:

    volo ut quod jubebo facias,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 65:

    quia enim id maxime volo ut illi istac confugiant,

    id. Most. 5, 1, 49:

    ut mihi aedes aliquas conducat volo,

    id. Merc. 3, 2, 17: hoc prius volo meam rem agere. Th. Quid id est? Ph. Ut mihi hanc despondeas, id. Curc. 5, 2, 71: quid vis, nisi ut maneat Phanium? Ter. Phorm. 2, 2, 8:

    velim ut tibi amicus sit,

    Cic. Att. 10, 16, 1:

    quare id quoque velim... ut sit qui utamur,

    id. ib. 11, 11, 2:

    maxime vellem, judices, ut P. Sulla... modestiae fructum aliquem percipere potuisset,

    id. Sull. 1, 1:

    equidem vellem uti pedes haberent (res tuae),

    id. Fam. 7, 33, 2:

    his ut sit digna puella volo,

    Mart. 11, 27, 14.—Both subjects denoting the same person: volueram, inquit, ut quam plurimum tecum essem, Brut. ap. Cic. Att. 13, 38, 1.—
    b.
    It is the will of, to want, ordain (v. B. 2.):

    at ego deos credo voluisse ut apud te me in nervo enicem,

    Plaut. Aul. 4, 10, 17: numquid me vis? Le. Ut valeas, id. Cist. 1, 1, 120: numquid vis? Ps. Dormitum ut abeas, id. Ps. 2, 2, 70:

    volo ut mihi respondeas,

    Cic. Vatin. 6, 14; 7, 17; 7, 18; 9, 21;

    12, 29: nuntia Romanis, caelestes ita velle ut mea Roma caput orbis terrarum sit,

    Liv. 1, 16, 7.—
    c.
    To intend, it is the purpose, aim, etc., the two subjects being the same:

    id quaerunt, volunt haec ut infecta faciant,

    Plaut. Cas. 4, 4, 9.—
    d.
    With other verbs:

    quod peto et volo parentes meos ut commonstres mihi,

    Ter. Heaut. 5, 4, 4:

    quasi vero aut populus Romanus hoc voluerit, aut senatus tibi hoc mandaverit ut... privares,

    Cic. Verr. 2, 3, 19, § 48;

    with opto,

    id. Imp. Pomp. 16, 48;

    with laboro,

    Liv. 42, 14, 3;

    with aequum censere,

    id. 39, 19, 7.—
    2.
    With ne:

    at ne videas velim,

    Plaut. Rud. 4, 4, 23:

    quid nunc vis? ut opperiare hos sex dies saltem modo, ne illam vendas, neu me perdas, etc.,

    id. Ps. 1, 3, 102:

    credibile est hoc voluisse legumlatorem, ne auxilia liberorum innocentibus deessent,

    intended, Quint. 7, 1, 56.—
    3.
    With ut ne: quid nunc tibi vis? Mi. Ut quae te cupit, eam ne spernas, Plaut. Mil. 4, 2, 60.
    D.
    With subjunct. of dependent verb (mostly ante-class.; class. and freq. with velim and vellem; but in Cic. mostly epistolary and colloquial).
    1.
    To wish:

    ergo animum advortas volo,

    Plaut. Capt. 2, 3, 23; 2, 3, 28; 2, 3, 70:

    volo amet me patrem,

    id. As. 1, 1, 63 dub.:

    hoc volo agatis,

    id. Cist. 1, 1, 83:

    ducas volo hodie uxorem,

    Ter. And. 2, 3, 14:

    quid vis faciam?

    Plaut. Merc. 1, 2, 49; Ter. Eun. 5, 8, 24; Plaut. Mil. 2, 3, 64; 2, 3, 65; 2, 6, 65; 3, 3, 3; id. Ps. 4, 1, 17; 4, 7, 19; id. Cas. 2, 3, 56; id. Capt. 1, 2, 12; id. Poen. 3, 2, 16; id. Pers. 2, 4, 23; id. Rud. 5, 2, 45; 5, 3, 58; id. Stich. 5, 2, 21; Ter. Heaut. 4, 6, 14:

    volo etiam exquiras quam diligentissime poteris quid Lentulus agat?

    Cic. Att. 8, 12, 6:

    Othonem vincas volo,

    id. ib. 13, 29, 2:

    eas litteras volo habeas,

    id. ib. 13, 32, 3:

    visne igitur videamus quidnam sit, etc.,

    id. Rep. 1, 10, 15: visne igitur descendatur ad Lirim? id. Fragm. ap. Macr. S. 6, 4:

    volo, inquis, sciat,

    Sen. Ben. 2, 10, 2.—
    2.
    To be of opinion that something should be, demand, require (v. B. 7.): volo enim se efferat in adulescentia fecunditas, I like to see, etc., Cic. Or. 2, 21, 88:

    volo hoc oratori contingat ut, etc.,

    id. Brut. 84, 290.—
    3.
    With subj.-clause understood:

    abi atque obsona, propera! sed lepide volo (i. e. obsones),

    Plaut. Cas. 2, 8, 55.
    E.
    With object nouns, etc.
    1.
    With acc. of a thing.
    a.
    With a noun, to want, wish for, like to have:

    voltisne olivas, aut pulmentum, aut capparim?

    Plaut. Curc. 1, 1, 90:

    animo male est: aquam velim,

    id. Am. 5, 1, 6:

    quia videt me suam amicitiam velle,

    id. Aul. 2, 3, 68; so,

    gratiam tuam,

    id. Curc. 2, 3, 52; 2, 3, 56:

    aquam,

    id. ib. 2, 3, 34:

    discidium,

    Ter. And. 4, 2, 14: nullam ego rem umquam in vita mea Volui quin tu in ea re mihi advorsatrix fueris, I never had any wish in my life, etc., id. Heaut. 5, 3, 5: (dixit) velle Hispaniam, he wanted Spain, i. e. as a province, Cic. Att. 12, 7, 1:

    mihi frumento non opus est: nummos volo,

    I want the money, id. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    non poterat scilicet negare se velle pacem,

    id. Att. 15, 1 a, 3; cf. id. ib. 13, 32, 2 (v. II. C. 4. infra):

    si amplius obsidum (= plures obsides) vellet, dare pollicentur,

    Caes. B. G. 6, 9 fin.:

    pacem etiam qui vincere possunt, volunt,

    Liv. 7, 40, 18:

    ferunt (eum)... honestum finem voluisse,

    Tac. A. 6, 26:

    cum Scipio veram vellet et sine exceptione victoriam,

    Flor. 1, 33 (2, 18), 12:

    mensae munera si voles secundae, Marcentes tibi porrigentur uvae,

    Mart. 5, 78, 11.—
    b.
    Neutr. adjj., denoting things, substantively used: utrum vis opta, dum licet. La. Neutrum volo, Plaut. Ps. 3, 6, 16:

    quorum isti neutrum volunt,

    acknowledge neither, Cic. Fat. 12, 28:

    voluimus quaedam, contendimus... Obtenta non sunt,

    we aspired to certain things, id. Balb. 27, 61:

    restat ut omnes unum velint,

    hold one opinion, id. Marcell. 10, 32:

    si plura velim,

    if I wished for more, Hor. C. 3, 16, 38:

    per quod probemus aliud legislatorem voluisse,

    that the law-giver intended something different, Quint. 7, 6, 8:

    ut putent, aliud quosdam dicere, aliud velle,

    that they say one thing and mean another, id. 9, 2, 85:

    utrum is qui scripsit... voluerit,

    which of the two was meant by the author, id. 7, 9, 15:

    ut nemo contra id quod vult dicit, ita potest melius aliquid velle quam dicit,

    mean better than he speaks, id. 9, 2, 89:

    quis enim pudor omnia velle?

    to desire every thing, Mart. 12, 94, 11.—
    c.
    With neutr. demonstr. expressed or understood, to want, intend, aim at, like, will:

    immo faenus: id primum volo,

    Plaut. Most. 3, 1, 64:

    proximum quod sit bono... id volo,

    id. Capt. 2, 2, 22:

    nisi ea quae tu vis volo,

    unless my purpose is the same as yours, id. Ep. 2, 2, 82:

    siquidem id sapere'st, velle te id quod non potest contingere,

    Ter. Heaut. 2, 3, 83:

    hoc (i. e. otium cum dignitate) qui volunt omnes optimates putantur,

    who aim at this, Cic. Sest. 45, 98:

    privatum oportet in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint,

    id. Off. 1, 34, 124:

    quid est sapientia? Semper idem velle atque idem nolle,

    Sen. Ep. 20, 5:

    pudebit eadem velle quae volueras puer,

    id. ib. 27, 2:

    nec volo quod cruciat, nec volo quod satiat,

    Mart. 1, 57, 4.—With demonstr. in place of inf.-clause:

    hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae (sc. poenas in me sumi),

    Verg. A. 2, 104:

    hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis (sc. verum esse, Herculem, etc.),

    Ov. H. 9, 7; Hor. S. 2, 3, 88.—
    d.
    With neutr. of interrog. pron.: quid nunc vis? Am. Sceleste, at etiam quid velim, id tu me rogas? what do you want now? Plaut. Am. 4, 2, 5:

    eloquere quid velis,

    id. Cas. 2, 4, 2: heus tu! Si. Quid vis? id. Ps. 4, 7, 21; so Ter. Eun. 2, 1, 11; cf. Hor. S. 2, 3, 152:

    sed plane quid velit nescio,

    what his intentions are, Cic. Att. 15, 1 a, 5; id. de Or. 2, 20, 84:

    mittunt etiam ad dominos qui quaerant quid velint,

    to ask for their orders, id. Tusc. 2, 17, 41:

    quid? Si haec... ipsius amici judicarunt? Quid amplius vultis?

    what more do you require, will you have? id. Verr. 2, 3, 65, § 152:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    spectatur quid voluerit scriptor,

    we find out the author's intention, Quint. 7, 10, 1.—Sometimes quid vult = quid sibi vult (v. 4. b.), to mean, signify:

    capram illam suspicor jam invenisse... quid voluerit,

    what it signified, Plaut. Merc. 2, 1, 30:

    sed tamen intellego quid velit,

    Cic. Fin. 2, 31, 101:

    quid autem volunt ea di immortales significantes quae sine interpretibus non possimus intellegere? etc.,

    id. Div. 2, 25, 54.—Of things as subjects:

    hunc ensem mittit tibi... Et jubet ex merito scire quid iste velit,

    Ov. H. 11, 96.—
    e.
    With rel. pron.:

    quod volui, ut volui, impetravi... a Philocomasio,

    Plaut. Mil. 4, 5, 1:

    ut quod frons velit oculi sciant,

    that the eyes know what the forehead wants, id. Aul. 4, 1, 13:

    illi quae volo concedere,

    to yield to him my wishes, id. Cas. 2, 3, 49:

    si illud quod volumus dicitur,

    what we like, id. Truc. 1, 2, 95:

    multa eveniunt homini quae volt, quae nevolt,

    id. Trin. 2, 2, 84; id. Ep. 2, 2, 4:

    quamquam (litterae tuae) semper aliquid adferunt quod velim,

    Cic. Att. 11, 11, 1:

    quae vellem quaeque sentirem dicendi,

    id. Marcell. 1, 1:

    uti ea quae vellent impetrarent,

    Caes. B. G. 1, 31:

    satis animi ad id quod tam diu vellent,

    to carry out what they had desired so long, Liv. 4, 54, 5:

    sed quod volebant non... expediebant,

    their purpose, id. 24, 23, 9. —Idiomatically: quod volo = quod demonstrare volo, what I intend to prove:

    illud quod volumus expressum est, ut vaticinari furor vera soleat,

    Cic. Div. 1, 31, 67:

    bis sumpsit quod voluit,

    he has twice begged the question, id. ib. 2, 52, 107.—With indef. relations:

    cornucopia ubi inest quidquid volo,

    whatever I wish for, Plaut. Ps. 2, 3, 5:

    Caesar de Bruto solitus est dicere: magni refert hic quid velit, sed quidquid volt, valde volt,

    whatever he wills he wills strongly, Cic. Att. 14, 1, 2.—
    f.
    With indef. pronn.
    (α).
    Si quid vis, if you want any thing: illo praesente mecum agito si quid voles, [p. 2008] Plaut. Most. 5, 1, 72: Py. Adeat si quid volt. Pa. Si quid vis, adi, mulier, id. Mil. 4, 2, 47:

    eumque Alexander cum rogaret, si quid vellet, ut diceret,

    id. Or. 2, 66, 266; Caes. B. G. 1, 7 fin.
    (β).
    Nisi quid vis, unless you wish to give some order, to make some remark, etc.:

    ego eo ad forum nisi quid vis,

    Plaut. As. 1, 1, 94:

    nunc de ratione videamus, nisi quid vis ad haec,

    Cic. Tusc. 2, 18, 42.—
    (γ).
    Numquid vis or ecquid vis? have you any orders to give? a formula used by inferiors before leaving their superiors; cf. Don. ad Ter. Ad. 2, 2, 39:

    visunt, quid agam, ecquid velim,

    Plaut. Mil. 3, 1, 113:

    numquid vis aliud?

    Ter. Eun. 1, 2, 111; 1, 2, 106; id. Ad. 2, 2, 39; 3, 3, 78; id. Hec. 2, 2, 30:

    numquid vellem rogavit,

    Cic. Att. 6, 3, 6:

    frequentia rogantium num quid vellet,

    Liv. 6, 34, 7:

    rogavit num quid in Sardiniam vellet. Te puto saepe habere qui num quid Romam velis quaerant,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 1.—
    2.
    With acc. of the person: aliquem velle.
    (α).
    To want somebody, i. e. in order to see him, to speak with him (ante-class. and colloq.):

    Demenaetum volebam,

    I wanted, wished to see, Demenoetus, Plaut. As. 2, 3, 12:

    bona femina et malus masculus volunt te,

    id. Cist. 4, 2, 40:

    solus te solum volo,

    id. Capt. 3, 4, 70:

    quia non est intus quem ego volo,

    id. Mil. 4, 6, 40:

    hae oves volunt vos,

    id. Bacch. 5, 2, 24:

    quis me volt? Perii, pater est,

    Ter. And. 5, 3, 1:

    centuriones trium cohortium me velle postridie,

    Cic. Att. 10, 16, 4.—With paucis verbis or paucis, for a few words ( moments):

    volo te verbis pauculis,

    Plaut. Ep. 3, 4, 28:

    sed paucis verbis te volo, Palaestrio,

    id. Mil. 2, 4, 22:

    Sosia, Adesdum, paucis te volo,

    Ter. And. 1, 1, 2.—
    (β).
    To love, like somebody, to be fond of somebody (anteclass. and poet.):

    hanc volo (= amo),

    Plaut. As. 5, 1, 18:

    sine me amare unum Argyrippum... quem volo,

    id. ib. 3, 2, 38:

    quom quae te volt, eamdem tu vis,

    id. Mil. 4, 2, 80:

    aut quae (vitia) corpori' sunt ejus siquam petis ac vis,

    Lucr. 4, 1152:

    quam volui nota fit arte mea,

    Ov. Am. 1, 10, 60: nolo virum, facili redimit qui sanguine famam: hunc volo, laudari qui sine morte potest, I like the one who, etc., Mart. 1, 8, 6.—
    (γ).
    To wish to have:

    roga, velitne an non uxorem,

    whether he wishes to have his wife or not, Ter. Hec. 4, 1, 43:

    ut sapiens velit gerere rem publicam, atque... uxorem adjungere, et velle ex ea liberos (anacoluth.),

    Cic. Fin. 3, 20, 68.—

    With two accusatives: (narrato) illam te amare et velle uxorem,

    that you wish to have her as your wife, Ter. Heaut. 4, 3, 25; cf. id. Phorm. 1, 2, 65.—
    3.
    With two accusatives, of the person and the thing: aliquem aliquid velle, to want something of somebody (cf.: aliquem aliquid rogare; mostly ante-class.;

    not in Cic.): numquid me vis?

    Plaut. Cist. 1, 1, 120:

    face certiorem me quid meus vir me velit,

    id. Cas. 2, 6, 1:

    num quidpiam me vis aliud?

    id. Truc. 2, 4, 81:

    nunc verba in pauca conferam quid te velim,

    id. As. 1, 1, 74:

    narrabit ultro quid sese velis,

    id. Ps. 2, 4, 60:

    quid me voluisti?

    id. Mil. 4, 2, 35:

    numquid aliud me vis?

    Ter. Phorm. 1, 2, 101:

    quin tu uno verbo dic quid est quod me velis,

    id. And. 1, 1, 18; Plaut. Capt. 3, 4, 85; id. Cist. 2, 3, 49; id. As. 2, 3, 12; id. Merc. 5, 2, 27; id. Pers. 4, 6, 11; Ter. Heaut. 4, 8, 31; id. Phorm. 2, 4, 18; id. Eun. 2, 3, 47; id. Hec. 3, 4, 15:

    si quid ille se velit, illum ad se venire oportere,

    Caes. B. G. 1, 34:

    cum mirabundus quidnam (Taurea) sese vellet, resedisset Flaccus, Me quoque, inquit, etc.,

    Liv. 26, 15, 11; also, I want to speak with somebody (v. 2. a. a):

    paucis, Euclio, est quod te volo,

    Plaut. Aul. 2, 2, 22:

    est quod te volo secreto,

    id. Bacch. 5, 2, 33.—
    4.
    With acc. of thing and dat. of the person: aliquid alicui velle, to wish something to somebody (= cupio aliquid alicui; v. cupio;

    rare): quamquam vobis volo quae voltis, mulieres,

    Plaut. Rud. 4, 4, 1:

    si ex me illa liberos vellet sibi,

    Ter. Hec. 4, 4, 33:

    praesidium velle se senectuti suae,

    id. ib. 1, 2, 44:

    nihil est mali quod illa non initio filio voluerit, optaverit,

    Cic. Clu. 66, 188:

    rem Romanam huc provectam ut externis quoque gentibus quietem velit,

    Tac. A. 12, 11:

    cui ego omnia meritissimo volo et debeo,

    to whom I give and owe my best wishes, Quint. 9, 2, 35.—Esp., in the phrase quid vis (vult) with reflex. dat. of interest, lit. what do you want for yourself?
    a.
    Quid tibi vis = quid vis, the dat. being redundant (rare):

    quid aliud tibi vis?

    what else do you want? Ter. Heaut. 2, 3, 90.—With quisque:

    haud ita vitam agerent ut nunc plerumque videmus Quid sibi quisque velit nescire,

    be ignorant as to their own aims and purposes, Lucr. 3, 1058.—
    b.
    What do you mean? what do you drive at? what is your scope, object, drift (rare in post-Aug. writers; Don. ad Ter. Eun. prol. 45, declares it an archaism).
    (α).
    In 1 st pers. (rare):

    nunc quid processerim huc, et quid mihi voluerim dicam,

    and what I meant thereby, what was the purpose of my coming, Plaut. As. prol. 6:

    quid mihi volui? quid mihi nunc prodest bona voluntas?

    Sen. Ben. 4, 21, 6.—
    (β).
    In 2 d pers.:

    quid nunc tibi vis, mulier, memora,

    what is the drift of your talk? Plaut. Mil. 4, 2, 60: sed quid nunc tibi vis? what do you want to come at (i.e. by your preamble)? id. Poen. 1, 1, 24: quid tu tibi vis? Ego non tangam meam? what do you mean? i. e. what is your purpose? Ter. Eun. 4, 7, 28:

    quid tibi vis? quid cum illa rei tibi est?

    id. ib. 4, 7, 34:

    quid est quod sic gestis? quid sibi hic vestitus quaerit? Quid est quod laetus sis? quid tibi vis?

    what do you mean by all this? id. ib. 3, 5, 11:

    quid est, inepta? quid vis tibi? quid rides?

    id. ib. 5, 6, 6:

    quid vis tibi? Quid quaeris?

    id. Heaut. 1, 1, 9: Ph. Fabulae! Ch. Quid vis tibi? id. Phorm. 5, 8, 53:

    roganti ut se in Asiam praefectum duceret, Quid tibi vis, inquit, insane,

    Cic. Or. 2, 67, 269; so in 2 d pers. plur.:

    pro deum fidem, quid vobis vultis?

    Liv. 3, 67, 7.—
    (γ).
    In 3 d pers.:

    quid igitur sibi volt pater? cur simulat?

    Ter. And. 2, 3, 1:

    quid hic volt veterator sibi?

    id. ib. 2, 6, 26:

    proinde desinant aliquando me isdem inflare verbis: quid sibi iste vult?... Cur ornat eum a quo desertus est?

    Cic. Dom. 11, 29:

    quid sibi vellet (Caesar)? cur in suas possessiones veniret?

    Caes. B. G. 1, 44 med.:

    conicere in eum oculos, mirantes quid sibi vellet (i. e. by courting the plebeians),

    Liv. 3, 35, 5:

    qui quaererent quid sibi vellent qui armati Aventinum obsedissent,

    id. 3, 50, 15:

    quid sibi voluit providentia quae Aridaeum regno imposuit?

    Sen. Ben. 4, 31, 1: volt, non volt dare Galla mihi, nec dicere possum quod volt et non volt, quid sibi Galla velit, Mart: 3, 90, 2.—
    (δ).
    Transf. of things as subjects, what means, what signifies? quid volt sibi, Syre, haec oratio? Ter. Heaut. 4, 1, 2:

    ut pernoscatis quid sibi Eunuchus velit,

    id. Eun. prol. 45:

    quid ergo illae sibi statuae equestres inauratae volunt?

    Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150:

    quid haec sibi horum civium Romanorum dona voluerunt?

    id. ib. 2, 3, 80, §

    186: avaritia senilis quid sibi velit, non intellego,

    what is the meaning of the phrase, id. Sen. 18, 66:

    quid ergo illa sibi vult pars altera orationis qua Romanos a me cultos ait?

    Liv. 40, 12, 14:

    tacitae quid vult sibi noctis imago?

    Ov. M. 9, 473.—
    5.
    Bene or male alicui velle, to wish one well or ill, to like or dislike one (ante-class. and poet.): Ph. Bene volt tibi. St. Nequam est illud verbum bene volt, nisi qui bene facit, Plaut. Trin. 2, 4, 37 sq.:

    jam diu ego huic bene et hic mihi volumus,

    id. Ps. 1, 3, 4:

    ut tibi, dum vivam, bene velim plus quam mihi,

    id. Cas. 2, 8, 30:

    egone illi ut non bene vellem?

    id. Truc. 2, 4, 90; cf. id. ib. 2, 4, 95; id. Merc. 2, 1, 21; id. Ps. 4, 3, 7; id. Poen. 3, 3, 9:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6:

    quo tibi male volt maleque faciet,

    Plaut. Pers. 5, 2, 44:

    atque isti etiam parum male volo,

    id. Truc. 5, 7; cf. id. As. 5, 1, 13:

    utinam sic sient qui mihi male volunt,

    Ter. Eun. 4, 3, 13:

    non sibi male vult,

    he does not dislike himself, Petr. 38; so, melius or optime alicui velle, to like one better or best:

    nec est quisquam mihi aeque melius quoi vellem,

    Plaut. Capt. 3, 5, 42; id. Merc. 5, 2, 57:

    illi ego ex omnibus optime volo,

    id. Most. 1, 4, 24.—And bene velle = velle: bene volueris in precatione augurali Messalla augur ait, significare volueris, Fest. s. v. bene sponsis, p. 351.—
    6.
    With abl.: alicujus causa velle, to like one for his own sake, i. e. personally, a Ciceronian phrase, probably inst. of omnia alicujus causa velle; lit. to wish every thing (i.e. good) in somebody's behalf.
    (α).
    With omnia expressed: etsi mihi videor intellexisse cum tecum de re M. Annaeii locutus sum, te ipsius causa vehementer omnia velle, tamen, etc.... ut non dubitem quin magnus cumulus accedat commenda tionis meae, Cic. Fam. 13, 55, 1:

    repente coepit dicere, se omnia Verris causa velle,

    that he had the most friendly disposition towards Verres, id. Verr. 2, 2, 26, § 64:

    accedit eo quod Varro magnopere ejus causa vult omnia,

    id. Fam. 13, 22, 1.—
    (β).
    Without omnia:

    per eos qui nostra causa volunt, valentque apud illum,

    Cic. Att. 11, 8, 1:

    sed et Phameae causa volebam,

    id. ib. 13, 49, 1:

    etsi te ipsius Attici causa velle intellexeram,

    id. ib. 16, 16, A, 6:

    valde enim ejus causa volo,

    id. Fam. 16, 17, 2 fin.:

    illud non perficis quo minus tua causa velim,

    id. ib. 3, 7, 6;

    12, 7, 1: si me velle tua causa putas,

    id. ib. 7, 17, 2:

    regis causa si qui sunt qui velint,

    id. ib. 1, 1, 1:

    credo tua causa velle Lentulum,

    id. Q. Fr. 1, 4, 5; id. Div. in Caecil. 6, 21; cf. id. Imp. Pomp. (v. C. 1. b. supra), where the phrase has its literal meaning; cf. also: alicujus causa (omnia) cupere; v. cupio.—
    7.
    With acc. and subjunct. per ecthesin (ante-class.): nunc ego illum meum virum veniat velim (by mixture of constructions: meum virum velim; and:

    meus vir veniat velim),

    Plaut. Cas. 3, 2, 29:

    nunc ego Simonidem mi obviam veniat velim,

    id. Ps. 4, 5, 10:

    nimis hercle ego illum corvum ad me veniat velim,

    id. Aul. 4, 6, 4:

    saltem aliquem velim qui mihi ex his locis viam monstret,

    id. Rud. 1, 3, 35:

    patrem atque matrem viverent vellem tibi,

    id. Poen. 5, 2, 106; cf. id. Merc. 2, 1, 30 (v. E. 1. d. supra).
    F.
    Velle used absolutely, variously rendered to will, have a will, wish, consent, assent:

    quod vos, malum... me sic ludificamini? Nolo volo, volo nolo rursum,

    I nill I will, I will I nill again, Ter. Phorm. 5, 8, 57: novi ingenium mulierum: Nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro, they will not where you will, etc., id. Eun. 4, 7, 43:

    quis est cui velle non liceat?

    who is not free to wish? Cic. Att. 7, 11. 2:

    in magnis et voluisse sat est,

    Prop. 2, 10 (3, 1), 6:

    tarde velle nolentis est,

    slow ness in consenting betrays the desire to refuse, Sen. Ben. 2, 5, 4:

    quae (animalia) nullam injuriam nobis faciunt, quia velle non possunt, id. Ira, 2, 26, 4: ejus est nolle qui potest velle,

    the power to assent implies the power to dissent, Dig. 50, 17, 3.—So velle substantively:

    sed ego hoc ipsum velle miserius duco quam in crucem tolli,

    that very wishing, Cic. Att. 7, 11, 2: inest enim velle in carendo, the word carere implies the notion of a wish, id. Tusc. 1, 36, 88:

    velle ac posse in aequo positum erat,

    his will and power were balanced, Val. Max. 6, 9, ext. 5:

    velle tuum nolo, Didyme, nolle volo,

    Mart. 5, 83, 2:

    velle suum cuique est,

    each has his own likings, Pers. 5, 53.
    II.
    In partic.
    A.
    Redundant, when the will to do is identified with the act itself.
    1.
    In imperative sentences.
    a.
    In independent sentences introduced by noli velle, where noli has lost the idea of volition:

    nolite, judices, hunc velle maturius exstingui vulnere vestro quam suo fato,

    do not resolve, Cic. Cael. 32, 79:

    nolite igitur id velle quod fieri non potest,

    id. Phil. 7, 8, 25: qui timor bonis omnibus injectus sit... nolite a me commoneri velle, do not wish, expect, to be reminded by me, etc., id. Mur. 25, 50: nolite hunc illi acerbum nuntium velle perferri, let it not be your decision that, etc., id. Balb. 28, 64: cujus auspicia pro vobis experti nolite adversus vos velle experiri, do not desire, etc., Liv. 7, 40, 16:

    noli adversum eos me velle ducere, etc.,

    Nep. Att. 4, 2.—
    b.
    Ne velis or ne velit fecisse = ne feceris, or ne facito (v. I. A. 3. a. supra).—So ne velis with pres. inf.:

    neve, revertendi liber, abesse velis (= neve abfueris),

    Ov. H. 1, 80.—
    c.
    In affirmative imperative sentences (velim esse = esto;

    rare): tu tantum fida sorori Esse velis (= fida esto or sis),

    Ov. M. 2, 745; and in 3 d pers.:

    di procul a cunctis... Hujus notitiam gentis habere velint (= habeant),

    id. P. 1, 7, 8:

    credere modo qui discet velit (= credat qui discet),

    Quint. 8, prooem. 12. —
    d.
    In clauses dependent on verbs of commanding and wishing:

    aut quia significant divam praedicere ut armis Ac virtute velint patriam defendere terram (= ut defendant),

    Lucr. 2, 641: precor quaesoque ne ante oculos patris facere et pati omnia infanda velis (= facias et patiaris). Liv. 23, 9, 2:

    monentes ne experiri vellet imperium cujus vis, etc.,

    id. 2, 59, 4; 39, 13, 2:

    et mea... opto Vulnera qui fecit facta levare velit,

    Ov. Tr. 5, 2, 18: nos contra (oravimus) [p. 2009]... ne vertere secum Cuncta pater fatoque urguenti incumbere vellet, Verg. A. 2, 653. —With pass. perf. inf. (v. I. B. 9. b. b):

    legati Sullam orant ut filii innocentis fortunas conservatas velit (virtually = fortunas conservet),

    Cic. Rosc. Am. 9, 25:

    a te peto ut utilitatem sociorum per te quam maxime defensam et auctam velis (= defendas et augeas),

    id. Fam. 13, 9, 3.—So after utinam or ut:

    utinam illi qui prius eum viderint me apud eum velint adjutum tantum quantum ego vellem si quid possem (= utinam illi me adjuvent quantum ego adjuvarem, etc.),

    id. Att. 11, 7, 7:

    cautius ut saevo velles te credere Marti (= utinam te credidisses),

    Verg. A. 11, 153:

    edictum praemittit ad quam diem magistratus... sibi esse praesto Cordubae vellet (= sibi praesto essent),

    Caes. B. C. 1, 19 (cf. also I. B. 9. b. b, and I. B. 2. fin. supra).—
    2.
    In conditional clauses, si facere velim = si faciam, often rendered by the potential or future auxiliaries would or will:

    non tu scis, Bacchae bacchanti si velis advorsarier, ex insana insaniorem facies? (= si advorseris),

    Plaut. Am. 2, 2, 80:

    si meum Imperium exsequi voluisset, interemptam oportuit (= si executus esset),

    Ter. Heaut. 4, 1, 22:

    si id confiteri velim, tamen istum condemnetis necesse est (= si id confitear),

    if I would acknowledge, Cic. Verr. 2, 2, 18, § 45:

    si quis velit ita dicere... nihil dicat (= si quis dicat),

    id. Fat. 14, 32:

    dies deficiat si velim numerare, etc.,

    id. N. D. 3, 32, 81;

    so,

    id. Tusc. 5, 35, 102; id. Verr. 2, 2, 21, § 52:

    qua in sententia si constare voluissent, suam auctoritatem... recuperassent,

    id. Fam. 1, 9, 14; id. Verr. 2, 1, 11, § 31; id. Lael. 20, 75:

    conicere potestis, si recordari volueritis quanta, etc.,

    if you will remember, id. Verr. 2, 4, 58, § 129; so id. Or. 1, 44, 197; id. Brut. 1, 2, 5:

    quod si audire voletis externa, maximas res publicas ab adulescentibus labefactatas reperietis,

    id. Sen. 6, 20; so id. Or. 1, 60, 256; 2, 23, 95:

    ejus me compotem voti vos facere potestis, si meminisse vultis, non vos in Samnio, etc.,

    Liv. 7, 40, 5; 23, 13, 6; 23, 15, 4: cum olera Diogeni lavanti Aristippus dixisset: si Dionysium adulare velles, ista non esses;

    Imo, inquit, si tu ista esse velles, non adulares Dionysium,

    Val. Max. 4, 3, ext. 4:

    ut si his (legibus) perpetuo uti voluissent, sempiternum habituri fuerint imperium,

    id. 5, 3, ext. 3:

    quid enim si mirari velit, non in silvestribus dumis poma pendere,

    Sen. Ira, 2, 10, 6; cf. Curt. 5, 1, 1; 3, 5, 6; Ov. H. 17 (18), 43.—With perf. inf. pass.:

    nisi ea (opera) certi auctores monumentis suis testata esse voluissent,

    Val. Max. 3, 2, 24.—
    3.
    In declarative sentences.
    a.
    Volo in 1 st pers. with perf. pass. inf. or part. (volo oratum esse or oratum = oro; v. I. B. 9. b. a and b):

    vos omnes opere magno esse oratos volo benigne ut operam detis, etc.,

    Plaut. Cas. prol. 21:

    justam rem et facilem esse oratam a vobis volo,

    id. Am. prol. 33:

    illud tamen te esse admonitum volo, etc.,

    Cic. Cael. 3, 8:

    sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,

    Plaut. Capt. prol. 53:

    illud te, Tulli, monitum velim etc.,

    Liv. 1, 23, 8:

    quamobrem omnes eos oratos volo Ne, etc.,

    Ter. Heaut. prol. 26; so, factum volo = faciam: serva tibi sodalem, et mihi filium. Mne. Factum volo, I will, Plaut. Bacch. 3, 3, 91: pariter nunc opera me adjuves ac, etc. Nau. Factum volo, Ter. Phorm. 5, 3, 4; so Plaut. Pers. 2, 5, 10.—In 3 d pers.:

    esse salutatum vult te mea littera primum,

    Ov. P. 2, 7, 1.—
    b.
    With pres. inf.:

    propterea te vocari ad cenam volo (= voco te),

    Plaut. Capt. 1, 2, 72:

    sed nunc rogare hoc ego vicissim te volo: quid fuit, etc. (= nunc te rogo),

    id. Trin. 1, 2, 136.—
    c.
    With perf. act. inf.:

    pace tua dixisse velim (= pace tua dixerim),

    Ov. P. 3, 1, 9.—
    d.
    In other connections, when the will or purpose is made more prominent than the action:

    eorum alter, qui Antiochus vocatur, iter per Siciliam facere voluit (= fecit),

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 61:

    si suscipere eam (religionem) nolletis, tamen in eo qui violasset sancire vos velle oporteret (= sancire vos oporteret),

    id. ib. 2, 4, 51, §

    114: ut insequentibus diebus nemo eorum forum aut publicum adspicere vellet (= adspiceret),

    Liv. 9, 7, 11:

    talentis mille percussorem in me emere voluisti (= emisti),

    Curt. 3, 5, 6: quin etiam senatus gratias ei agentem quod redire voluisset ante portas eduxit (= quod redisset), Val. Max. 3, 4, 4:

    utri prius gratulemur, qui hoc dicere voluit, an cui audire contigit? (= qui hoc dixit),

    id. 4, 7, ext. 2:

    sic tua non paucae carpere facta volent (= carpent),

    Ov. P. 3, 1, 64.
    B.
    Velim, as potential subjunctive (mostly in 1 st pers. sing., as subjunctive of modest statement), = volo, I wish, I should like.
    1.
    With verb in the second person.
    a.
    With pres. subj., so most frequently in Cic.
    (α).
    As a modest imperative of the dependent verb: velim facias = fac, I wish you would do it, please do it:

    ego quae in rem tuam sint, ea velim facias,

    Ter. Phorm. 2, 4, 9:

    eas (litteras) in eundem fasciculum velim addas,

    Cic. Att. 12, 53:

    eum salvere jubeas velim,

    id. ib. 7, 7, 7:

    velim me facias certiorem, etc.,

    id. ib. 1, 19, 9:

    tu velim saepe ad nos scribas,

    id. ib. 1, 12, 4:

    velim mihi ignoscas,

    id. Fam. 13, 75, 1:

    tu velim animum a me parumper avertas,

    id. Lael. 1, 5; cf. id. Att. 1, 11, 3; 7, 3, 11; 8, 12, 5; id. Fam. 15, 3, 2 et saep.:

    haec pro causa mea dicta accipiatis velim,

    Liv. 42, 34, 13: velim, inquit, hoc mihi probes, Aug. ap. Suet. Aug. 51:

    Musa velim memores, etc.,

    Hor. S. 1, 5, 53.—
    (β).
    Expressing a wish without a command (v. vellem):

    vera dicas velim,

    I wish you told the truth, Plaut. Cas. 2, 3, 18:

    quam velim Bruto persuadeas ut Asturae sit,

    Cic. Att. 14, 15, 4:

    ipse velim poenas experiare meas,

    Ov. Tr. 3, 11, 74;

    so in asseverations: ita velim me promerentem ames, dum vivas, mi pater, ut... id mihi vehementer dolet,

    Ter. Ad. 4, 5, 47.—
    b.
    With infinitive clause.
    (α).
    With the force of a modest imperative:

    sed qui istuc credam ita esse, mihi dici velim (i. e. a te),

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    extremum illud est quod mihi abs te responderi velim,

    Cic. Vat. 17, 41 (may be a dependent subjunctive):

    itaque vos ego, milites, non eo solum animo.... pugnare velim, etc.,

    Liv. 21, 41, 10.—
    (β).
    As a mere wish:

    velim te arbitrari, frater, etc.,

    Plaut. Aul. 2, 1, 1:

    primum te arbitrari id quod res est velim,

    Ter. Eun. 5, 5, 9.—With perf. act.:

    hanc te quoque ad ceteras tuas eximias virtutes, Masinissa, adjecisse velim,

    Liv. 30, 14, 6.—With perf. pass., Liv. 1, 23, 8 (v. II. A. 3. a. supra).—
    c.
    With ut (rare):

    de tuis velim ut eo sis animo, quo debes esse,

    Cic. Fam. 4, 14, 4. —
    d.
    With ne (rare), Plaut. Rud. 4, 4, 23 (v. I. C. 2. supra).—
    2.
    With dependent verb in the third person, expressing a wish.
    a.
    With pres. subj.:

    ita se defatigent velim Ut, etc.,

    Ter. Ad. 4, 1, 3:

    de Cicerone quae mihi scribis, jucunda mihi sunt: velim sint prospera,

    Cic. Att. 14, 11, 2:

    velim seu Himilco, seu Mago respondeat,

    Liv. 23, 12, 15:

    sint haec vera velim,

    Verg. Cir. 306:

    nulla me velim syllaba effugiat,

    Quint. 11, 2, 45.—With final clause:

    tu velim mihi ad urbem praesto sis, ut tuis consiliis utar,

    Cic. Att. 9, 16, 3; cf. id. ib. 11, 11, 2 (v. I. C. 2. supra).—With ellips. of pres. subj.:

    velim mehercule Asturae Brutus (i. e. sit),

    Cic. Att. 14, 11, 1.—
    b.
    With perf. subj. (a wish referring to the past):

    nimis velim improbissumo homini malas edentaverint,

    Plaut. Rud. 3, 2, 48.—
    c.
    With inf.-clause:

    ne ego nunc mihi modium mille esse argenti velim!

    Plaut. Stich. 4, 2, 9: di me perdant! Me. Quodcunque optes, velim tibi contingere, id. Cist. 2, 1, 30:

    velim eum tibi placere quam maxime,

    Cic. Brut. 71, 249: idque primum ita esse velim;

    deinde etiam, si non sit, mihi persuaderi tamen velim,

    id. Tusc. 1, 11, 24:

    quod faxitis, deos velim fortunare,

    Liv. 6, 41, 12.—With perf. pass. inf. (v. I. B. 9. b. b, supra):

    edepol te hodie lapide percussum velim,

    Plaut. Stich. 4, 2, 33:

    moribus praefectum mulierum hunc factum velim,

    id. Aul. 3, 5, 30.—With inf.-clause understood:

    nimium plus quam velim nostrorum ingenia sunt mobilia,

    Liv. 2, 37, 4.—
    3.
    With verb in the first person.
    a.
    With inf. pres. (so most freq.):

    atque hoc velim probare omnibus, etc.,

    Cic. Prov. Cons. 20, 47:

    velim scire ecquid de te recordere,

    id. Tusc. 1, 6, 13:

    quare te, ut polliceris, videre plane velim,

    id. Att. 11, 9, 3:

    nec vero velim... a calce ad carceres revocari,

    id. Sen. 23, 83:

    sed multitudo ea quid animorum... habeat scire velim,

    Liv. 23, 12, 7:

    interrogare tamen velim, an Isocrates Attice dixerit,

    Quint. 12, 10, 22.—With perf. inf. act., Ov. P. 3, 1, 9 (v. II. A. 3. c.).—
    b.
    With acc. and inf.:

    quod velis, modo id velim me scire,

    Plaut. Cas. 2, 4, 8.—So with perf. pass. inf.:

    ego praeterquam quod nihil haustum ex vano velim, Fabium... potissimum auctorem habui,

    Liv. 22, 7, 4.—
    c.
    With subj. pres.:

    eo velim tam facili uti possim et tam bono in me quam Curione,

    Cic. Att. 10, 8, 10 B. and K. ex conj. Mull. (Lachm., Hoffm. posse; al. possem).—
    4.
    Velim in the principal sentence of conditional clauses, I would, I should be willing:

    aetatem velim servire, Libanum ut (= si) conveniam modo,

    Plaut. As. 2, 2, 8:

    velim, si fieri possit,

    id. Truc. 2, 4, 12:

    si quid tibi compendi facere possim, factum edepol velim (redundant),

    id. ib. 2, 4, 26:

    si possim, velim,

    id. Stich. 4, 2, 9:

    nec velim (imitari orationes Thucydidis) si possim,

    Cic. Brut. 83, 287:

    si liceat, nulli cognitus esse velim,

    Ov. Tr. 5, 12, 42.—
    5.
    The other persons of velim in potential use (rare).
    a.
    Velis.
    (α).
    Imperatively = cupito:

    quoniam non potest fieri quod vis, Id velis quod possit,

    Ter. And. 2, 1, 6:

    atque aliquos tamen esse velis tibi, alumna, penates,

    Verg. Cir. 331.—
    (β).
    Declaratively with indef. subj.: quom inopia'st, cupias; quando ejus copia'st, tum non velis, then you (i.e. people, they) do not want it, Plaut. Trin. 3, 2, 45.—
    (γ).
    Redundant, as a form of the imperative of the dependent verb, Ov. Am. 1, 4, 38 (v. I. A. 3. a. b); id. H. 1, 80 (v. II. A. 1. b.); id. M. 2, 746 (v. II. A. 1. c.).—
    b.
    Velit.
    (α).
    Modestly for vult:

    te super aetherias licentius auras Haud pater ille velit, etc.,

    Verg. A. 7, 558: nemo enim minui velit id in quo maximus fuit, would like that to be diminished in which, etc., Quint. 12, 11, 6; cf. Verg. A. 2, 104, and Ov. H. 9, 7 (v. I. E. 1. c. supra).— So, poet., instead of vellet with perf. inf.:

    ut fiat, quid non illa dedisse velit?

    Ov. Am. 2, 17, 30.—
    (β).
    = imperative of third person:

    arma velit, poscatque simul rapiatque juventus,

    Verg. A. 7, 340.—Redundantly, giving to the dependent verb the force of an imperative, Quint. 8, prooem. 12 (v. II. A. 1. c. supra; v. also I. A. 3. a. supra).—
    c.
    Velimus.
    (α).
    In the optative sense of velim:

    sed scire velimus quod tibi nomen siet,

    Plaut. Pers. 4, 6, 18.—
    (β).
    With imperative sense (= let us, we should, etc.), Quint. 6, 3, 28 (v. I. A. 2. d. supra).—
    d.
    Velitis = velim velitis (i. e. jubeatis, jubete):

    novos consules ita cum Samnite gerere bellum velitis ut omnia ante nos bella gesta sunt,

    Liv. 9, 8, 10.—So especially in velitis jubeatis, a formula in submitting a law to the votes of the people in the comitia centuriata or tributa, let it be resolved and ordered by you:

    rogatus in haec verba populus: velitis jubeatisne haec sic fieri, si respublica populi Romani Quiritium, etc.,

    Liv. 22, 10, 2:

    velitis jubeatis, Quirites... uti de ea re Ser. Sulpicius praetor urbanus ad senatum referat, etc.,

    id. 38, 54, 3.—And parodied by Cic.:

    velitis jubeatis ut quod Cicero versum fecerit,

    Cic. Pis. 29, 72.—So in oblique discourse, vellent juberent:

    rogationem promulgavit, vellent juberent Philippo... bellum indici,

    Liv. 31, 6, 1:

    vellent juberentne se regnare,

    id. 1, 46, 1; cf.

    in the resolution of the people: plebis sic jussit: quod senatus... censeat, id volumus jubemusque,

    id. 26, 33, 14.—
    e.
    Velint, optative and redundant, Cic. Att. 11, 7, 7 (v. II. A. 1. d.); Ov. P. 1, 7, 8 (v. II. A. 1. c.).
    C.
    Vellem, as potential subjunctive, I wish, should like, should have liked, representing the wish as contrary to fact, while velim refers to a wish which may be realized:

    de Menedemo vellem verum fuisset, de regina velim verum sit,

    Cic. Att. 15, 4, 4. It is not used with imperative force; cf.:

    quod scribis, putare te... vellem scriberes, cur ita putares... tu tamen velim scribas,

    Cic. Att. 11, 24, 5.—Often quam vellem, how I wish, i. e. I wish very much; and in the same sense: nimium vellem, v. infra.
    1.
    With verb in first person.
    a.
    With inf. pres., I wish, would like, referring to present or future actions:

    videre equidem vos vellem, cum huic aurum darem,

    Plaut. Poen. 3, 3, 68:

    vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus,

    Cic. Sen. 10, 32:

    vellem equidem vobis placere, Quirites, sed, etc.,

    Liv. 3, 68, 9:

    quam fieri vellem meus libellus!

    Mart. 8, 72, 9.—With cuperem and optarem:

    nunc ego Triptolemi cuperem conscendere currus... Nunc ego Medeae vellem frenare dracones... Nunc ego jactandas optarem sumere pennas, etc.,

    Ov. Tr. 3, 8, 1 sqq.— [p. 2010] Rarely, I should have liked:

    tum equidem istuc os tuum inpudens videre nimium vellem!

    Ter. Eun. 3, 5, 49.—And in conditional sense:

    maerorem minui: dolorem nec potui, nec, si possem, vellem (i. e. minuere),

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    certe ego, si sineres, titulum tibi reddere vellem,

    Ov. Tr. 4, 5, 13:

    sic nec amari quidem vellem (i. e. if I were in his place),

    Sen. Ira, 1, 20, 4.—
    b.
    With perf. inf., I wish I had:

    abiit, vah! Rogasse vellem,

    I wish I had asked him, Ter. Heaut. 5, 2, 25:

    maxime vellem semper tecum fuisse,

    Cic. Att. 8, 11, D, 5:

    quam vellem petisse ab eo quod audio Philippum impetrasse,

    id. ib. 10, 4, 10:

    non equidem vellem, quoniam nocitura fuerunt, Pieridum sacris imposuisse manum,

    Ov. Tr. 4, 1, 27:

    ante equidem summa de re statuisse, Latini, Et vellem, et fuerat melius,

    Verg. A. 11, 303. —
    c.
    With inf.-clause, the predicate being a perf. part. (v. I. B. 9. b. b, supra):

    virum me natam vellem,

    would I had been born a man! Ter. Phorm. 5, 3, 9.—
    d.
    With subj. imperf. (rare):

    quam vellem, Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10, 15.—
    2.
    The subject of the dependent verb in the second person.
    a.
    With subj. imperf. (the regular construction):

    hodie igitur me videbit, ac vellem tum tu adesses,

    I wish you could be present, Cic. Att. 13, 7, 2:

    quam vellem de his etiam oratoribus tibi dicere luberet,

    I wish you would please, id. Brut. 71, 248.—
    b.
    With subj. pluperf., I wish you had:

    vellem Idibus Martiis me ad cenam invitasses,

    Cic. Fam. 12, 4, 1:

    quam vellem te ad Stoicos inclinavisses,

    id. Fin. 3, 3, 10:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    id. Att. 10, 6, 2:

    quam vellem Bruto studium tuum navare potuisses,

    id. ib. 15, 4, 5.—
    c.
    With ne and pluperf. subj.:

    tu vellem ne veritus esses ne parum libenter legerem tuas litteras,

    Cic. Fam. 7, 33, 2.—
    d.
    With ellipsis of verb: vera cantas, vana vellem (i. e. cantares). Plaut. Most. 3, 4, 41.—
    3.
    With verb in third person.
    a.
    With imperf. subj. (the regular construction):

    patrem atque matrem viverent vellem tibi (per ecthesin, v. I. E. b.),

    Plaut. Poen. 5, 2, 106:

    vellem adesset Antonius, modo sine advocatis,

    Cic. Phil. 1, 7, 16:

    vellem nobis hoc idem vere dicere liceret,

    id. Off. 3, 1, 1:

    vellem adesse posset Panaetius,

    id. Tusc. 1, 33, 81:

    vellem hoc esset laborare,

    id. Or. 2, 71, 287.—
    b.
    With pluperf. subj.:

    vellem aliqui ex vobis robustioribus hunc male dicendi locum suscepissent,

    Cic. Cael. 3, 7:

    vellem dictum esset ab eodem etiam de Dione,

    id. ib. 10, 23; so id. ib. 31, 74; id. Brut. 44, 163:

    quam vellem Dareus aliquid ex hac indole hausisset!

    Curt. 3, 32 (12), 26.—
    c.
    With inf.-clause.
    (α).
    With inf. pres., I wish he were:

    quam non abesse ab hujus judicio L. Vulsionem vellem!

    Cic. Clu. 70, 198:

    nunc mihi... Vellem, Maeonide, pectus inesse tuum,

    Ov. F. 2, 120.—
    (β).
    With perf. inf. or part., I wish he had, had been:

    quam vellem Menedemum invitatum!

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    epistulas, quas quidem vellem mihi numquam redditas,

    Cic. Att. 11, 22, 1.—

    With ellipsis of predicate: illud quoque vellem antea (i. e. factum, or factum esse),

    Cic. Att. 11, 23, 3.—
    d.
    With ut, Cic. Sull. 1, 1; id. Fam. 7, 33, 2 (v. I. C. 1. a. supra).—
    4.
    With acc. of a neuter pronoun or of a noun:

    aliquando sentiam us nihil nobis nisi, id quod minime vellem, spiritum reliquum esse,

    Cic. Att. 9, 19, 2: tris eos libros maxime nunc vellem: apti essent ad id quod cogito, I would like to have (cf. I. E. 1. a.), id. ib. 13, 22, 2.—
    5.
    In the other persons of vellem (mostly poet.).
    a.
    Velles.
    (α).
    In optative sentences redundant, Verg. A. 11, 153 (v. II. A. 1. d.).—
    (β).
    Of an indefinite subject:

    velles eum (Senecam) suo ingenio dixisse, alieno judicio,

    Quint. 10, 1, 130.—
    b.
    Vellet.
    (α).
    In the potential sense of vellem: vellet abesse quidem;

    sed adest. Velletque videre, Non etiam sentire canum fera facta suorum,

    Ov. M. 3, 247.—
    (β).
    Conditionally:

    quis vellet tanti nuntius esse mali (i. e. if in this situation)?

    Ov. H. 12, 146.—
    c.
    Vellent.
    (α).
    In the potential sense of vellem:

    quam vellent aethere in alto Nunc of pauperiem et duros perferre labores!

    Verg. A. 6, 436.—
    (β).
    Conditionally: nec superi vellent hoc licuisse sibi, would wish, i. e. if in this situation, Mart. 4, 44, 8.
    D.
    Volam and voluero.
    1.
    In gen.: respiciendus erit sermo stipulationis, utrumne talis sit: quem voluero, an quem volam. Nam si talis fuerit quem voluero, cum semel elegerit, mutare voluntatem non poterit;

    si vero... quem volam, donec judicium dictet, mutandi potestatem habebit,

    Dig. 45, 1, 112.—
    2.
    Volam in principal sentences.
    (α).
    = Engl. future, I shall wish, etc.:

    et commeminisse hoc ego volam te,

    I shall require you to recollect this, Plaut. Curc. 4, 2, 7: cum omnia habueris, tunc habere et sapientiam voles? will you also wish to have wisdom when? etc., Sen. Ep. 17, 8.—
    (β).
    Denoting present probability: et scilicet jam me hoc voles patrem exorare, ut, etc., you doubtless wish me, etc., Ter. Heaut. 4, 3, 27.—
    3.
    In clauses dependent on predicates implying a future, generally rendered by an English present:

    quid si sors aliter quam voles evenerit?

    otherwise than as you wish, Plaut. Cas. 2, 5, 35:

    tum te, si voles, cum patriae quod debes solveris, satis diu vixisse dicito,

    then if you choose, if you will, Cic. Marcell. 9, 27:

    decedes cum voles,

    id. Att. 6, 3, 2:

    qui magis effugies eos qui volent fingere?

    those who are bent upon inventing, who will invent, falsehoods, id. ib. 8, 2, 2; cf. id. ib. 1, 1, 4; id. Verr. 2, 4, 25, § 55; id. Prov. Cons. 9, 24:

    quod voles gratum esse, rarum effice,

    Sen. Ben. 1, 14, 1; cf. id. Brev. Vit. 7, 9: si di volent, the gods permitting, August. ap. Suet. Calig. 8:

    invenies, vere si reperire voles,

    Ov. P. 3, 1, 34; cf. Hor. Ep. 1, 16, 78; Tib. 1, 4, 45.—So, voluero:

    quem (locum) si qui vitare voluerit, sex milium circuitu in oppidum pervenit,

    who wishes to avoid this spot, Caes. B. C. 2, 24.
    E.
    Si vis, parenthetically.
    1.
    If you please (cf. sis, supra init.):

    paulum opperirier, Si vis,

    Ter. Eun. 5, 2, 52:

    audi, si vis, nunc jam,

    id. Ad. 2, 1, 30:

    dic, si vis, de quo disputari velis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13.—
    2.
    If you wish, choose, insist upon it:

    hanc quoque jucunditatem, si vis, transfer in animum,

    Cic. Fin. 2, 4, 14:

    addam, si vis, animi, etc.,

    id. ib. 2, 27, 89:

    concedam hoc ipsum, si vis, etc.,

    id. Div. 2, 15, 34.
    F.
    Quam, with any person of the pres. indic. or subj., or imperf. subj. or future, = quamvis, in a concessive sense, virtually, however, however much.
    1.
    3 d pers. sing.:

    quod illa, quam velit sit potens, numquam impetravisset (= quamvis sit potens),

    however powerful she may be, Cic. Cael. 26, 63:

    C. Gracchus dixit, sibi in somnis Ti. fratrem visum esse dicere, quam vellet cunctaretur, tamen eodem sibi leto... esse pereundum,

    id. Div. 1, 26, 56:

    quam volet jocetur,

    id. N. D. 2, 17, 46.—
    2.
    1 st pers. plur.:

    quam volumus licet ipsi nos amemus, tamen, etc.,

    Cic. Har. Resp. 9, 19.—
    3.
    2 d pers. plur.: exspectate facinus quam vultis improbum, vincam tamen, etc., expect a crime, however wicked ( ever so wicked), etc., Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11;

    but: hac actione quam voletis multi dicent,

    as many as you choose, id. ib. 2, 2, 42, § 102.—
    4.
    3 d pers. plur.:

    quam volent illi cedant, tamen a re publica revocabuntur,

    Cic. Phil. 2, 44, 113:

    quam volent in conviviis faceti, dicaces, etc., sint, alia fori vis est, alia triclinii,

    id. Cael. 28, 67;

    but: et ceteri quam volent magnas pecunias capere possint,

    as much money as they choose, id. Verr. 2, 2, 58, § 142.
    G.
    Volo = malo, to prefer, with a comparative clause (rare):

    quodsi in ceteris quoque studiis a multis eligere homines commodissimum quodque, quam sese uni alicui certo vellent addicere, = si se eligere mallent quam se uni addicere,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    malae rei quam nullius duces esse volunt,

    Liv. 3, 68, 11:

    famaene credi velis quanta urbs a te capta sit, quam posteris quoque eam spectando esse?

    id. 25, 29, 6.
    H.
    With magis and maxime.
    1.
    Magis velle: ut tu illam salvam magis velles quam ego, you wish more than I, etc., Ter. Hec. 2, 2, 17.—
    2.
    With maxime, to wish above all, more than any thing or any one else, to be most agreeable to one, to like best, to prefer (among more than two alternatives):

    quia id maxime volo ut illi istoc confugiant,

    wish above all, Plaut. Most. 5, 1, 49; so id. Trin. 3, 2, 38:

    maxime vellem, judices, ut P. Sulla, etc.,

    Cic. Sull. 1, 1:

    caritate nos capiunt reges, consilio optimates, libertate populi, ut in comparando difficile ad eligendum sit, quid maxime velis,

    which you prefer, like best, id. Rep. 1, 35, 55; so, quemadmodum ego maxime vellem, id. Att. 13, 1, 1:

    tris eos libros maxime nunc vellem,

    above all others, id. ib. 13, 32, 2:

    alia excusanti juveni, alia recipienti futura, ita ut maxime vellet senatus responderi placuit,

    as it was most agreeable to him, Liv. 39, 47:

    si di tibi permisissent quo modo maxime velles experiri animum meum,

    in the manner most convenient to yourself, Curt. 3, 6, 12.
    K.
    In disjunctive co - ordination.
    1.
    With sive... sive:

    tu nunc, sive ego volo, seu nolo, sola me ut vivam facis,

    whether I choose or not, Plaut. Cist. 3, 14:

    itaque Campanos sive velint, sive nolint, quieturos,

    Liv. 8, 2, 13.—
    2.
    Without connectives.
    a.
    Vis tu... vis:

    congredi cum hoste liceat... vis tu mari, vis terra, vis acie, vis urbibus expugnandis experiri virtutem?

    Liv. 25, 6, 22.—
    b.
    Velim nolim.
    (α).
    Interrogatively, = utrum velim nec ne:

    velit nolit scire, difficile est,

    it is difficult to know whether he intends it or not, Cic. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    = seu velim seu nolim:

    ut mihi, velim nolim, sit certa quaedam tuenda sententia,

    whether I will or not, Cic. N. D. 1, 7, 17:

    velim nolim, in cognomine Scipionum haeream necesse est,

    Val. Max. 3, 7, 3:

    mors interim adest, cui velis nolis vacandum est,

    Sen. Brev. Vit. 8, 5:

    hunc ita fundatum necesse est, velit nolit, sequatur hilaritas continua,

    id. Vit. Beat. 4, 4:

    velint nolint, respondendum est... beate vivere bonum non esse,

    id. Ep. 117, 4:

    praeterea futuri principes, velint nolint, sciant, etc.,

    Plin. Pan. 20 fin. Part. and P. a.: vŏlens, entis.
    A.
    As a part. proper, retaining the meaning and construction of velle, with the force of a relative or adverbial clause.
    1.
    Agreeing with some member of the sentence ( poet. and in post-class. prose;

    rare): neque illum... multa volentem Dicere praeterea vidit (= qui multa voluit dicere),

    Verg. G. 4, 501; id. A. 2, 790:

    nec me vis ulla volentem Avertet (i. e. si adhaerere foederi volo),

    id. ib. 12, 203: decemviri, minuere volentes hujuscemodi violentiam... putaverunt, etc., intending ( who intended) to diminish such a violence, etc., Gell. 20, 1, 34:

    Milo, experiri etiamtunc volens, an ullae sibi reliquae vires adessent... rescindere quercum conatus est,

    id. 15, 16, 3:

    scio quosdam testatores, efficere volentes ne servi sui umquam ad libertatem venirent, etc., hactenus scribere solitos,

    Dig. 40, 4, 61:

    si te volentem ad prohibendum venire, deterruerit aliquis, etc.,

    ib. 43, 24, 1, § 10.—
    2.
    Abl. absol. (not ante-Aug.):

    ne cujus militis scripti nomen nisi ipso volente deleretur,

    except with his consent, Liv. 7, 41, 4; so,

    Teum ex medio cursu classem repente avertit, aut volentibus iis usurus commeatu parato hostibus, aut ipsos pro hostibus habiturus,

    with their consent, id. 37, 27, 3:

    ponuntque ferocia Poeni Corda, volente deo,

    since the god willed it, Verg. A. 1, 303: Thrasippo supplicium a se voluntaria morte exigere volente, while he was about to inflict punishment on himself, etc., Val. Max. 5, 1, ext. 2: scire volentibus immortalibus dis an Romana virtus imperium orbis mereretur, it being the will of the gods to know, etc., Flor. 1, 13, 3 (1, 7, 3): qui sciente aut volente eo ad quem res pertinet, possessionem nanciscitur, with the knowledge and consent of the person who, etc., Dig. 41, 2, 6. —
    B.
    As adj., willing, voluntary, and hence, favorably disposed (opp. invitus).
    1.
    Attributively.
    a.
    In the phrase cum dis volentibus, lit. with the willing or favoring gods, i. e. with the will, permission, or favor of the gods: dono ducite doque volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 208 Vahl.):

    sequere hac, mea gnata, me cum dis volentibus,

    Plaut. Pers. 3, 1, 4:

    cum dis volentibus quodque bene eveniat mando tibi Mani uti illaec suovetaurilia, etc.,

    Cato, R. R. 141 (142).— And without cum, abl. absol.:

    virtute ac dis volentibus magni estis et opulenti,

    Sall. J. 14, 19.—
    b.
    Volenti animo.
    (α).
    = cupide, eagerly:

    Romae plebes litteris quae de Metello ac Mario missae erant, volenti animo de ambobus acceperant,

    Sall. J. 73, 3. —
    (β).
    On purpose, intentionally:

    consilio hanc omnes animisque volentibus urbem Adferimur,

    Verg. A. 7, 216.—
    2.
    Predicatively.
    a.
    Agreeing with the subject-nom. or subject - acc.
    (α).
    Voluntarily, willingly, [p. 2011] gladly (class.):

    (hi) divini generis appellentur... vobisque jure et lege volentes pareant,

    Cic. Univ. 11 fin.:

    quas victi ab hostibus poenas metuerant, eas ipsi volentes pendere,

    Sall. J. 76, 6:

    quia volentes in amicitiam non veniebant,

    Liv. 21, 39, 4:

    si volentes ac non coacti mansissent in amicitia,

    id. 24, 37, 7:

    quocunque loco seu volens seu invitus constitisti,

    id. 7, 40, 13:

    itaque se numquam volentem parte qua posset rerum consilio gerendarum cessurum,

    id. 22, 27, 9:

    (virtus), quidquid evenerit, feret, non patiens tantum, sed etiam volens,

    Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    non est referre gratiam quod volens acceperis nolenti reddere,

    id. Ben. 4, 40, 4:

    volens vos Turnus adoro,

    Verg. A. 10, 677; 3, 457; 6, 146;

    12, 833: date vina volentes,

    id. ib. 8, 275: ipsa autem macie tenuant armenta volentes ( on purpose), id. G. 3, 129.—And referring to subjects denoting things: quos rami fructus, quos ipsa volentia rura Sponte tulere sua, carpsit ( spontaneously and willingly), Verg. G. 2, 500.—
    (β).
    Favorably; with propitius, favorably and kindly, referring to the gods:

    precantes Jovem ut volens propitius praebeat sacra arma pro patria,

    Liv. 24, 21, 10:

    precantibus ut volens propitiaque urbem Romanam iniret,

    id. 29, 14, 13:

    in ea arce (Victoriam) sacratam, volentem propitiamque, firmam ac stabilem fore populo Romano,

    id. 22, 37, 12; 1, 16, 3; 7, 26, 3; 24, 38, 8; Inscr. Orell. 2489 sq.—Parodied by Plautus:

    agite, bibite, festivae fores! fite mihi volentes propitiae,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89.— Abl. absol.:

    omnia diis propitiis volentibusque ea faciemus,

    with the favor and help of the gods, Liv. 39, 16, 11 Weissenb. ad loc.:

    si (Jovem) invocem ut dexter ac volens assit,

    Quint. 4, prooem. 5.—
    b.
    Agreeing with other terms of the sentence (rare): volenti consuli causa in Pamphyliam devertendi oblata est, a welcome cause was offered to the consul, etc., Liv. 38, 15, 3:

    quod nobis volentibus facile continget,

    if we wish, Quint. 6, 2, 30:

    is Ariobarzanem volentibus Armeniis praefecit,

    to their satisfaction, Tac. A. 2, 4:

    gemis... hominem, Urse, tuum, cui dulce volenti servitium... erat,

    to whom his servitude was sweet, since he liked it, Stat. S. 2, 6, 15:

    me mea virtus, etc., fatis egere volentem,

    Verg. A. 8, 133:

    saepe ille volentem castigabat erum,

    administered kindly received rebukes, Stat. S. 2, 6, 50.—
    c.
    In the phrase aliquid mihi volenti est or putatur, etc., something is welcome, acceptable to me, pleases me (= volens habeo or accipio aliquid; cf. the Gr. Humin tauta boulomenois estin, and, mihi aliquid cupienti est; v. cupio;

    rare but class.): uti militibus exaequatus cum imperatore labos volentibus esset,

    that the equalization of labor was acceptable to the soldier, Sall. J. 100, 4:

    quia neque plebei militia volenti putabatur,

    id. ib. 84, 3 Dietsch:

    grande periculum maritumis civitatibus esse, et quibusdam volentibus novas res fore,

    that to some a change of the government would be welcome, Liv. 21, 50, 10:

    quibus bellum volentibus erat, probare exemplum,

    Tac. Agr. 18.— Impers. with subject - inf.: ceterisque remanere et in verba Vespasiani adigi volentibus fuit, to the rest it was acceptable to remain, etc., Tac. H. 3, 43.—With subject-inf. understood:

    si volentibus vobis erit, in medium profero quae... legisse memini,

    Macr. S. 7, 13, 11:

    si volentibus vobis erit, diem fabulis et epulis exigamus,

    id. ib. 1, 7; 2, 3 fin.; 6, 6 init.
    3.
    As subst. (mostly post-Aug.).
    a.
    vŏlens, entis, m., = is qui vult, in the different meanings, and often with the construction of the verb.
    (α).
    One who wishes:

    nunc cis Hiberum castra Romana esse, arcem tutam perfugiumque novas volentibus res,

    Liv. 22, 22, 11:

    consulere se volentibus vacuas aures accommodavit,

    Val. Max. 5, 8, 3:

    quid opus libertate si volentibus luxu perire non licet,

    id. 2, 9, 5:

    discere meliora volentibus promptum est,

    i. e. it depends on our own will to learn better things, Quint. 11, 11, 12:

    nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa volentibus discere appareat,

    to the students, id. 8, 4, 15:

    mori volentibus vis adhibita vivendi,

    Suet. Tib. 61.—
    (β).
    One who intends, is about:

    juris ignorantia non prodest acquirere volentibus,

    i. e. in the acquisition of property, Dig. 22, 6, 7:

    si quis volentem incipere uti frui prohibuit,

    one who is about to enter upon a usufruct, ib. 43, 16, 3, § 14. —
    (γ).
    One who is willing:

    non refert quid sit quod datur, nisi a volente volenti datur,

    unless it is both willingly given and received, Sen. Ben. 2, 18, 8:

    ducunt volentem fata, nolentem trahunt,

    those willing to follow, id. Ep. 107, 11.—
    (δ).
    One who consents:

    tutiusque rati volentibus quam coactis imperitare,

    to rule men with their consent, Sall. J. 102, 6:

    quippe rempublicam si a volentibus nequeat ab invitis jus expetituram,

    peaceably if they could, forcibly if they must, Liv. 3, 40, 4:

    si quis aliam rem pro alia volenti solverit,

    if one pays with the consent of the receiver, Dig. 46, 3, 46:

    nulla injuria est quae in volentem fiat,

    ib. 47, 10, 1, § 5.—
    (ε).
    One who does a thing voluntarily:

    pecuniam etiam a volentibus acceperant,

    the contributions of money were voluntary, Vell. 2, 62, 3:

    parce, puer, stimulis... (solis equi) Sponte sua properant. Labor est inhibere volentis (i. e. properare),

    Ov. M. 2, 128.—
    (ζ).
    Volens = bene volens: munificus nemo habebatur nisi pariter volens, unless he was just as kindly disposed, sc. as he was liberal, Sall. J. 103, 6.—Often referring to a previously mentioned noun:

    hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,

    and unite with him, since he wishes it, Verg. A. 5, 712; so may be taken Ov. M. 2, 128 (v. e).—
    b.
    In the neutr. plur. (volentia) rare, always with dat., things pleasing, acceptable:

    Pompeius multis suspitionibus volentia plebi facturus habebatur,

    that he would do what pleased the common people, Sall. H. 4, 31 Dietsch:

    haec atque talia plebi volentia fuere,

    Tac. A. 15, 36 Draeg. ad loc. al.:

    iique Muciano volentia rescripsere,

    id. H. 3, 52.—Hence, adv.: vŏlenter, willingly, App. M. 6, p. 178, 4.
    2.
    vŏlo, āvi, ātum ( part. gen. plur. volantūm, Verg. A. 6, 728; Lucr. 2, 1083), 1, v. n. [Sanscr. val-, to turn one's self, etc.; cf.: vŏlucer, vēlox, and vol- in velivolus], to fly.
    I.
    Lit.: ex alto... laeva volavit avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 95 Vahl.):

    aves,

    Lucr. 6, 742:

    accipitres,

    id. 4, 1010:

    corvi,

    id. 2, 822:

    altam supra volat ardea nubem,

    Verg. G. 1, 364:

    volat ille per aëra magnum Remigio alarum,

    id. A. 1, 300:

    columbae venere volantes,

    id. ib. 6, 191; Prop. 2, 30 (3, 28), 30; Juv. 8, 251:

    apes,

    Ov. A. A. 1, 96; cf. Plin. 10, 38, 54, § 112:

    volasse eum (Antonium), non iter fecisse diceres,

    Cic. Phil. 10, 5, 11.—Prov.:

    sine pennis volare haud facile est,

    Plaut. Poen. 4, 2, 49.—
    2.
    P. a. as subst.: vŏlantes, ĭum, comm., the birds ( poet.), Lucr. 2, 1083; Verg. A. 6, 239; 6, 728.—
    II.
    Transf., to fly, i. e. to move swiftly like one flying, to fleet, speed, hasten along:

    i sane... vola curriculo,

    Plaut. Pers. 2, 2, 17; cf.:

    per summa levis volat aequora curru,

    Verg. A. 5, 819:

    medios volat ecce per hostes Vectus equo spumante Saces,

    id. ib. 12, 650:

    illa (Argo) volat,

    Ov. H. 6, 66:

    currus,

    Verg. G. 3, 181:

    axis,

    id. ib. 3, 107:

    nubes,

    Lucr. 5, 254:

    fulmina,

    id. 2, 213:

    tempestates,

    id. 6, 612:

    telum,

    id. 1, 971; cf. Sall. J. 60, 2; Verg. A. 9, 698; Liv. 26, 44, 7 al.:

    litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur,

    Cic. Att. 2, 19, 3:

    volat aetas,

    id. Tusc. 1, 31, 76:

    hora,

    Sen. Hippol. 1141:

    fama,

    Verg. A. 3, 121:

    et semel emissum volat irrevocabile verbum,

    Hor. Ep. 1, 18, 71.— Poet., with inf.:

    ast Erebi virgo ditem volat aethere Memphim Praecipere et Phariā venientem pellere terrā,

    Val. Fl. 4, 407.
    3.
    vŏlo, ōnis, m. [1. volo], a volunteer, first applied to the slaves who, after the battle at Cannæ, were enrolled upon their own expressed desire to serve (cf. Liv. 22, 57, 11; Val. Max. 7, 6, 1):

    volones dicti sunt milites, qui post Cannensem cladem usque ad octo milia, cum essent servi, voluntarie se ad militiam obtulere,

    Paul. Diac. p. 370:

    volones, quia sponte hoc voluerunt, appellati,

    Macr. S. 1, 11, 30:

    vetus miles tironi, liber voloni sese exaequari sineret,

    Liv. 23, 35, 6; 23, 32, 1; Capitol. Anton. Phil. 21, 6; Macr. S. 1, 11, 30.

    Lewis & Short latin dictionary > volo

  • 20 confero

    confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
    I.
    To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
    A.
    In gen.:

    ligna circa casam,

    Nep. Alcib. 10, 4:

    arma,

    Vell. 2, 114, 4:

    cibos ore suo (aves),

    Quint. 2, 6, 7:

    undique collatis membris,

    Hor. A. P. 3 al.:

    sarcinas in unum locum,

    Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:

    collatis militaribus signis,

    id. ib. 7, 2:

    ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,

    Hor. C. 3, 4, 19:

    quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,

    Col. 1, 6, 7:

    illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,

    Tac. A. 4, 46 fin.:

    dentes in corpore (canes),

    Ov. M. 3, 236:

    materiam omnem, antequam dicere ordiamur,

    Quint. 3, 9, 8:

    summas (scriptorum) in commentarium et capita,

    id. 10, 7, 32:

    plura opera in unam tabulam,

    id. 8, 5, 26:

    quae in proximos quinque libros conlata sunt,

    id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:

    rogus inimicis collatus manibus,

    Petr. 115 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:

    dona mihi,

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    contulit aes populus,

    Ov. F. 4, 351;

    so freq. on monuments: AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:

    EX AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3991:

    aurum argentumque in publicum,

    Liv. 28, 36, 3:

    munera ei,

    Nep. Ages. 7, 3:

    tributa quotannis ex censu,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

    conferre eo minus tributi,

    Liv. 5, 20, 5:

    in commune,

    Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:

    quadringena talenta quotannis Delum,

    Nep. Arist. 3, 1:

    (pecunia) ad ejus honores conlata,

    Cic. Fl. 25, 59:

    ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    sextantes in capita,

    Liv. 2, 33, 11:

    pecunias,

    Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:

    vinum alius, alius mel,

    Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:

    sua bona in medium,

    ib. 37, 6, 1 pr.:

    magnam partem patrimonii alicui rei,

    ib. 50, 4, 5:

    cum et Socrati collatum sit ad victum,

    Quint. 12, 7, 9.— Absol.:

    nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,

    Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
    b.
    Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
    (α).
    With ad:

    naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,

    Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
    * (β).
    With in:

    rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,

    Quint. 10, 7, 26.—
    (γ).
    With dat.:

    Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,

    Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
    (δ).
    With subj. inf.:

    incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,

    Plin. 19, 5, 26, § 83.—
    (ε).
    Absol.:

    multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,

    Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
    2.
    To bring into connection, to unite, join, connect:

    membris collatis, of an embrace,

    Lucr. 4, 1101; cf.

    ora,

    App. M. 5, p. 161, 17:

    fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,

    Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,

    gradum ( = congredi),

    id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:

    dissimiles et dispares res in unam potestatem,

    Vitr. 2, 6, 4.—
    b.
    Trop.:

    collatis viribus,

    Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:

    conferre vires in unum,

    Liv. 33, 19, 7:

    collata omnium vota in unius salutem,

    Plin. Pan. 23, 5:

    e singulis frustis collata oratio,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:

    velut studia inter nos conferebamus,

    id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:

    si quid res feret, coram inter nos conferemus,

    Cic. Att. 1, 20, 1:

    sollicitudines nostras inter nos,

    id. Fam. 6, 21, 2:

    rationes,

    id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:

    cum hoc in viā sermonem contulit,

    id. Inv. 2, 4, 14; cf.:

    cum aliquo aut sermones aut consilia,

    id. Phil. 2, 15, 38:

    consilia ad adulescentes,

    Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:

    consilia dispersim antea habita,

    Suet. Caes. 80:

    injurias,

    to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:

    omnes sapientes decet conferre et fabulari,

    Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:

    fusi contulerimus inter nos... quid finis,

    Cic. Fin. 2, 2, 4:

    ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,

    Liv. 27, 20, 4.—
    3.
    To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):

    (Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    signa cum Alexandrinis,

    id. Pis. 21, 49; cf.:

    collatis signis depugnare,

    Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:

    arma cum aliquo,

    Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:

    arma inter se,

    Liv. 21, 1, 2:

    castra cum hoste,

    id. 26, 12, 14; cf.:

    castra castris,

    id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:

    pedem cum pede,

    to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:

    pede conlato,

    id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:

    gradum cum aliquo,

    id. 7, 33, 11:

    pectora luctantia nexu pectoribus,

    Ov. M. 6, 242:

    stat conferre manum Aeneae,

    Verg. A. 12, 678:

    prima movet Cacus collatā proelia dextrā,

    Ov. F. 1, 569:

    collatis cursibus hastas conicere,

    Val. Fl. 6, 270:

    seque viro vir contulit,

    Verg. A. 10, 735.— Poet.:

    inter sese duri certamina belli,

    Verg. A. 10, 147:

    contra conferre manu certamina pugnae,

    Lucr. 4, 843:

    collato Marte,

    Ov. M. 12, 379.— Absol.:

    mecum confer, ait,

    fight with me, Ov. M. 10, 603.—
    b.
    Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:

    non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?

    Cic. Planc. 19, 48:

    pedem cum singulis,

    Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:

    qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,

    Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:

    lites,

    to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
    4.
    To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum:

    quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?

    Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:

    ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,

    id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:

    cum maximis minima,

    id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:

    nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,

    Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:

    illa cum Graeciā,

    id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
    (β).
    With inter se (rare):

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
    * (γ).
    With ad:

    bos ad bovem collatus,

    Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
    (δ).
    With dat.:

    tempora praesentia praeteritis,

    Lucr. 2, 1166:

    parva magnis,

    Cic. Or. 4, 14:

    alicui illud,

    id. Inv. 2, 50, 151:

    lanam tinctam Tyriae lacernae,

    Quint. 12, 10, 75:

    ingenia ingeniis,

    Sen. Contr. 5, 33:

    illam puellis,

    Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:

    nil jucundo amico,

    Hor. S. 1, 5, 44:

    (Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
    (ε).
    With acc. only:

    tesseram hospitalem,

    Plaut. Poen. 5, 2, 88:

    conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:

    exemplum,

    Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:

    nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,

    Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:

    census,

    Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:

    haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
    5.
    With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:

    quam potero in verba conferam paucissima,

    Plaut. Men. prol. 6; cf.:

    in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,

    id. Ps. 1, 3, 44:

    rem in pauca,

    id. Poen. 5, 4, 68; and:

    in pauca verba,

    id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:

    totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,

    Cic. Att. 13, 13, 1:

    ut in pauca conferam,

    id. Caecin. 6, 17:

    sua verba in duos versus,

    Ov. F. 1, 162:

    ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,

    Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
    6.
    To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.

    fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,

    Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
    II.
    (Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
    A.
    Prop.
    1.
    In gen.
    (α).
    With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:

    qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,

    Caes. B. G. 2, 13:

    se suaque eo,

    id. ib. 3, 28:

    se suaque in naves,

    Nep. Them. 2, 7 al.:

    iter Brundisium versus,

    Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:

    suas rationes et copias in illam provinciam,

    id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;

    Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,

    Liv. 23, 17, 8:

    parentes illuc,

    Tac. A. 4, 46:

    se Rhodum conferre,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:

    se Colonas,

    Nep. Paus. 3, 3:

    quo se fusa acies,

    Liv. 9, 16, 1 al.:

    se ad Tissaphernem,

    Nep. Alcib. 5, 2; so,

    se ad Pharnabazum,

    id. Con. 2, 1:

    se in fugam,

    Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:

    conicere se in pedes,

    Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:

    pituita eo se umorve confert,

    Cels. 2, 12.—
    (β).
    Absol.:

    pulcre haec confertur ratis,

    is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
    2.
    Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:

    aliquem in saxum,

    Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:

    corpus in albam volucrem,

    id. ib. 12, 145.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:

    quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,

    Cic. Lael. 1, 1:

    (Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,

    id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:

    qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,

    id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:

    se ad studium scribendi,

    id. Arch. 3, 4:

    se ad studia litterarum,

    id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:

    meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),

    Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:

    suspitionem in Capitonem,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,

    Tac. A. 4, 39:

    lamentationes suas etiam in testamentum,

    id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
    2.
    With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
    (α).
    With dat.:

    dona quid cessant mihi Conferre?

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    tibi munera,

    Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:

    victoribus praemia,

    Suet. Calig. 20:

    puellae quinquaginta milia nummūm,

    Plin. Ep. 6, 32, 2:

    fructum alio,

    Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
    (β).
    With ad and acc.:

    hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,

    Tac. A. 3, 72:

    Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 9:

    omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,

    id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:

    omnem meam curam atque operam ad philosophiam,

    id. ib. 4, 3, 4:

    omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,

    id. Att. 7, 1, 2:

    animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,

    Cic. Off. 1, 33, 120:

    orationem omnem ad misericordiam,

    id. Lig. 1, 1.—
    (γ).
    With in:

    omnes curas cogitationesque in rem publicam,

    Cic. Off. 2, 1, 2:

    diligentiam in valetudinem tuam,

    id. Fam. 16, 4, 4:

    praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,

    id. Agr. 2, 23, 60:

    in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,

    id. Off. 1, 15, 48; so,

    plurimum benignitatis in eum,

    id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:

    in unius salutem collata omnium vota,

    Plin. Pan. 23, 5.—
    (δ).
    With erga:

    commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,

    Cic. Fam. 10, 5, 1.—
    3.
    With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:

    species istas hominum in deos,

    Cic. N. D. 1, 27, 77:

    res ad imperium deorum,

    Lucr. 6, 54:

    permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,

    Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:

    mortis illius invidiam in L. Flaccum,

    id. Fl. 17, 41:

    suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,

    Caes. B. G. 1, 40:

    sua vitia et suam culpam in senectutem,

    Cic. Sen. 5, 14:

    hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,

    id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:

    culpam in aliquem,

    Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:

    causam in aliquem,

    id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:

    causam in tempus,

    Cic. de Or. 3, 61, 228.—
    4.
    To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):

    Carthaginis expugnationem in hunc annum,

    Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

    omnia in mensem Martium,

    Cic. Att. 6, 1, 24:

    aliquid in ambulationis tempus,

    id. Q. Fr. 3, 3, 1:

    eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    quod in longiorem diem conlaturus fuisset,

    Caes. B. G. 1, 40 fin.:

    alicujus consulatum in annum aliquem,

    Plin. Pan. 61.—Rarely of place:

    idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,

    Caes. B. C. 3, 81 fin.
    5.
    To bring on, cause, occasion, induce:

    pestem alicui,

    Col. 1, 5, 4:

    candorem mollitiamque,

    Plin. 35, 15, 50, § 175.

    Lewis & Short latin dictionary > confero

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»